پایان یک نمایشگاه، آغاز یک راه
نمایشگاه مجازی کتاب با تمام محاسن و معایب امروز به کار خود پایان می‌دهد
تاکنون یک‌میلیون و 33هزار و 750 نسخه کتاب در نمایشگاه مجازی کتاب فروش رفته؛ به ارزش حدود 54میلیارد تومان. در مجموع می‌توان برگزاری چنین نمایشگاهی را به فال نیک گرفت. در این گزارش به برخی محاسن و معایب نمایشگاه مجازی کتاب پرداخته‌ایم.
شهروند آنلاین: امروز (جمعه، دهم بهمن‌ماه) روز پایانی نمایشگاه مجازی کتاب تهران است. تا ساعت 24 امروز اگر خریدی دارید، انجام بدهید چون طبق اعلام روابط عمومی خانه کتاب، دیگر تمدیدی در کار نخواهد بود. نمایشگاهی که با مشکلات فراوان در اول بهمن‌ماه آغاز به کار کرد و رفته‌رفته به برطرف‌کردن حفره‌ها و گیر و گرفت‌ها رسید. اگر به عقب‌تر برگردیم، روز اول حتی کار نمایشگاه به جایی رسید که سایت بالا نمی‌آمد! بعضی ناشران هم ناراضی بودند، چراکه در بارگذاری مطالب و محتواهای آماده‌شده مشکل داشتند. از آن‌سو کاربر هم عملا راهی به خارج‌شدن از سایت نمایشگاه نداشت. خانه کتاب هم البته بدون توضیح خاصی از کاربران خواست در روزهای آتی به نمایشگاه سر بزنند. تلویحا در واقع به این نکته اشاره کرده بود که فعلا سایت مشکلات فراوانی دارد و پاسخگوی این حجم از کاربران نیست. در نهایت اما در روزهای بعد، دست‌کم برای کاربران اوضاع بهتر شد. شما می‌توانستید به سایت نمایشگاه مجازی کتاب رجوع کنید و خرید را انجام بدهید؛ هرچند اطلاعات درباره کتاب‌های خریداری‌شده آنقدر کم و کاست داشت که طبیعتا نمی‌توانست جای نمایشگاه فیزیکی را پر کند. با این حال در این اوضاع نابسامان چرخه صنعت نشر، به هرحال جانی نو به این کالبد نیم‌بسمل بود. همین امروز به آمار فروش کتاب‌ها نگاه کنید، دست‌کم می‌بینید این چرخ اندکی به جریان افتاده است.
روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران امروز اعلام کرد یک‌میلیون و 33هزار و 750 نسخه کتاب فروش رفته؛ به ارزش حدود 54میلیارد تومان. کل سفارش‌ها هم بنا به آمار 181هزار و 684 مورد بوده که تاکنون نزدیک به 97هزار سفارش فعلا در انتظار است. در واقع به نظر می‌رسد وعده پست تا به حال عملی شده و با وجود کار سنگین و حجم بالای سفارش‌ها، موفق بوده است. هرچند هنوز نمی‌توان در این‌باره نظر قطعی داد، چراکه سفارش‌های در انتظار چنانچه در روزهای آتی به هر دلیلی به دست مردم نرسد، انتقادهایی را به دنبال خواهد داشت. برای همین فعلا باید صبر کرد و در هفته‌های آینده همچنان ماجرا را پیگیری کرد.
با تمام این حرف‌ها، نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به پایان رسید که می‌تواند سرآغاز راهی تازه باشد. به‌عنوان نمونه برخی ناشران عنوان کرده بودند بهتر نیست چنین نمایشگاهی در سال‌های آینده، پا به پای نمایشگاه فیزیکی برگزار شود؟ عده‌ای دیگر بر این باور بودند که راه‌اندازی این نمایشگاه در فصل‌های دیگر سال هم می‌تواند به صنعت نشر کمک کند. تمام اینها در واقع پیشنهادهایی است که نشان می‌دهد ناشران در کلیت با برگزاری چنین نمایشگاهی موافق بوده‌اند. فرض کنید اگر در سال‌های آتی، بعد از پایان همه‌گیری کرونا، نمایشگاه فیزیکی برگزار شود، محاسن فراوانی خواهد داشت. اگر همین نمایشگاه مجازی نیز در کنار آن آغاز به کار کند. به هر حال بسیاری ممکن است دسترسی به نمایشگاه فیزیکی نداشته باشند یا به دلایل مختلف نتوانند از آن بازدید کنند، برای همین می‌توان برگزاری چنین نمایشگاهی را به فال نیک گرفت. هرچند در ادامه به برخی محاسن و معایب آن خواهیم پرداخت تا در ادامه راه، با رفع این مشکلات، بتوان به نمایشگاهی باشکوه‌تر رسید.
محاسن نمایشگاه مجازی
- غیر از روزهای ابتدایی، سرعت دسترسی به کتاب‌ها، جست‌وجو و ثبت‌سفارش، متعارف و معقول بود.
- بدون درگیرشدن با ازدحام‌های وحشتناکی که همه در نمایشگاه فیزیکی تجربه کرده‌ایم، می‌شد کتاب مورد نظر را تهیه کرد.
- جست‌وجو برای یافتن ناشران و کتاب‌ها، جست‌وجوی قابل استفاده‌ای بود که کاربر را به سرعت به نتیجه می‌رساند.
- عنوان ناشران به همراه نام مدیریت و شماره تلفن هرکدام ثبت شده بود که می‌توانست به شفافیت اطلاع‌رسانی در این حوزه کمک کند.
معایب نمایشگاه مجازی
- پرسه در نمایشگاه باید در یک نشست انجام می‌شد؛ چراکه هربار با واردشدن به سایت، نام ناشران تغییر می‌کرد. این تصادفی‌شدن نام‌ها به جهت مراعات عدالت بوده است. به هرحال دست‌اندرکاران در نظر داشتند که کاربران به محض ورود با نام ناشران «الف» شروع نشود. این موضوع در نمایشگاه فیزیکی با برعکس‌کردن ورودی «الف» و «ی» (به شکل یک‌سال در میان) انجام می‌شد؛ چراکه عموم ناشران بر این باور بودند مشتری و بازدیدکننده وارد نمایشگاه می‌شود، از «الف» شروع می‌کند و تمام پولش را تا به «ب» برساند، تمام می‌کند و برمی‌گردد! حالا دست‌اندرکاران و مسئولان برای رفع این مشکل در نمایشگاه مجازی کتاب، به تصادفی‌شدن عناوین رو آورده بودند که آن هم مضراتی داشت. مهم‌ترین ضرر این بود که شما می‌باید در یک نشست چندین ساعته می‌نشستید و پرسه را آغاز می‌کردید، چراکه با هر بار خروج از سایت، ناگهان با اسامی دیگری مواجه می‌شدید. در واقع کاربر متوجه نمی‌شد تا کدام غرفه را به شکل مجازی دیده است.
- امکان ورق‌زدن کتاب به شکل مجازی وجود داشت اما متأسفانه اغلب ناشران چند صفحه ابتدایی را بارگذاری کرده بودند که عملا به آشنایی با کتاب کمکی نمی‌کرد. شما پی‌دی‌اف صفحه‌های ابتدایی را باز می‌کردید و در نهایت با فهرست مواجه می‌شدید. مابقی صفحات موجود نبود! به همین علت هم هیچ آشنایی با کتاب‌های مورد نظر فراهم نمی‌شد.
- اگر از صفحه اول تا صفحات 60 و 80 ناشران را ورق زده باشید، متوجه می‌شدید که نام بعضی ناشران تکرار می‌شود!
- بعضی ناشران متأسفانه ناچار بودند تمام چاپ‌های کتاب خود را روی صفحه بارگذاری کنند که این قطعا به دلیل حفره‌های قانونی یا نرم‌افزاری موجود در پنل آنها بوده است. مثلا اگر می‌خواستید کتابی را که 50بار چاپ شده، تهیه کنید، باید هر 50 چاپ را باز می‌کردید تا ببینید کدام یکی را می‌توانید تهیه کنید! چون فقط زیر یکی از آنها نوشته بود «امکان خرید وجود دارد».
در پایان باید گفت نمایشگاه مجازی کتاب امسال در کلیت اتفاق مبارکی بود، چون حفره‌های نرم‌افزاری و بعضی مشکلات پیش‌بینی‌نشده اگر به مرور در دفعات بعد برطرف شوند، این نوع برگزاری می‌تواند کمک‌کار صنعت نشر در ایران باشد.