«شاد» در سال تحصیلی کرونایی چگونه ظاهر شد؟
مروری بر مزایا و معایب شبکه شاد به بهانه یکسالگی راه اندازی آن
کرونا از سی‌ام بهمن 98 حضورش را رسما اعلام کرد؛ با دو کشته در قم. حضوری که تنها به مرزهای قم بسنده نکرد و از شهری به شهر دیگر سرک کشید. کرونا زنگ تعطیلی مدارس را هم به صدا درآورد. دانش‌آموزان خانه‌نشین چشم دوختند به تلویزیون و برنامه‌های سی دقیقه‌ای‌اش. نرم‌افزارهای دیگر به کار گرفته شدند تا آموزش روی زمین نماند. «شاد» که به میدان آمد تلویزیون محبوبیتش را از دست داد. دانش‌آموزان ماندند و «شاد» و معلمانی که سعی داشتند تصاویر و فایل‌های صوتی را به آنها برسانند. آموزش مجازی برای اولین‌بار به محک گذاشته شد. آموزشی که منتقدانی به خود دید و بعضی هم اذعان داشتند که کاچی بعض هیچی است. «شاد» حالا ناخدای کشتی آموزش است. ناخدایی که امید می‌رود سرنشینانش را به سلامت به ساحل برساند.
لیلا مهداد- کووید-19 ترس را به جان شهروندان انداخت. میان خانه‌ها کشت و قربانی گرفت هر چند بی‌انصافی است اگر نگوییم کووید-19 سطح بهداشت عمومی را بالا برد و فرآیند دیجیتالی‌شدن سبک زندگی را سرعت بخشید. کووید-19 درواقع در عرصه آموزش ایران مسبب خیر شد.
آموزشی که از سال‌های دور قصد مجازی‌شدن داشت و تصمیمی که برای محقق‌شدن امروز و فردا می‌کرد. کووید-19 حالا آموزش مجازی را به آموزش ایران تحمیل کرده، فرصتی که به نظر می‌رسد آموزش‌وپرورش با تمام کاستی‌ها، اشتباهات و کوتاهی‌هایی که داشته سعی در حرکت رو به جلو در آن دارد. فاطمه علی‌اکبری یکی از کارشناسان آموزش آموزش‌وپرورش است که می‌گوید «شاد» در روزهای ابتدایی کاستی‌هایی به خود می‌دید اما سعی کرده روز‌به‌روز بر ارتقای فنی که یک اپلیکیشن آموزشی نیاز دارد، دست بیابد. علی‌اکبری رونمایی از نسخه دوم و سوم «شاد» را دلیلی بر این ادعا می‌داند. «همه این اتفاقات در حالی رخ داد که هنوز زیرساخت‌ها مهیا نیستند.»
آموزش که میل به مجازی‌شدن کرد آموزش‌وپرورش تنها بازیگر این میدان نبود. آموزش‌وپرورش تلاش داشت آموزش تعطیل نشود؛ هر چند چشم دوخته بود به کمک‌های وزارت ارتباطات برای مهیاکردن زیرساخت‌ها.
زیرساخت‌هایی که بعضی از دانش‌آموزان را تنها پای تلویزیون نشاندند تا از شاد محروم باشند. این کارشناس آموزش آموزش‌وپرورش معتقد است که سال تحصیلی کرونایی خاطره بدی برای همگان به یادگار گذاشت؛ سه هزار و خرده‌ای دانش‌آموز که از این آموزش محروم بودند یا به دلیل نبود زیرساخت‌های وزارت ارتباطات یا زندگی این دانش‌آموزان در مناطق محروم. «این اتفاق بد آموزش‌وپرورش بود. اتفاقی که آموزش‌وپرورش نتوانست کاری برای آن انجام دهد.»
آموزش مجازی به پای حضوری نرسید
آموزش که لَنگ ماند بسته‌های آموزشی، گوشی‌ها و تبلت‌های اهدایی به کمک آمدند تا شکاف به وجود آمده را پر کنند؛ هر چند باید گفت این کمک‌ها هم آموزش مجازی را به استانداردهای لازم نرساندند تا بسیاری از دانش‌آموزان مجبور به ترک تحصیل شوند.
ترک تحصیلی که بیشتر دانش‌آموزانی را نشانه رفت که حضورشان در اقتصاد خانواده اهمیت بیشتری با خانواده داشت تا آموزش‌شان. «سال تحصیلی کرونایی نه در ایران بلکه در اغلب کشورها با چالش‌هایی روبه‌رو بود چون آموزش مجازی نتوانست به پای آموزش حضوری برسد.» آموزشی که علاوه بر تعامل دانش‌آموزان و معلمان موجب ارتباط خوب همسالان هم می‌شد.
«شاد» که با هجمه منتقدان روبه‌رو شد، به فکر چاره افتاد. راهکار ارتقا بود و بس. «شاد» تصمیم گرفت امکان حضوروغیاب و ارتباط زنده و تماس دوسویه را فراهم کند تا از رقبای داخلی و خارجی عقب نماند. شادنما هم بود؛ کانالی پرورشی.
کانالی که درواقع تلویزیون اینترنتی آموزش‌وپرورش بود. محیط مناسبی که از اول تا پانزدهم فروردین هر روز ساعت 7-8 شب برنامه‌ای زنده پخش می‌کرد؛ برنامه‌ای از بچه‌هایی که در جشنواره‌های فرهنگی و هنری صاحب مقام شده بودند از تجربیات‌شان می‌گفتند هر چند صاحبنظران این حوزه هم حضور داشتند. «شاد فاصله زیادی تا یک اپلیکیشن خوب آموزشی دارد؛ هر چند تلاش می‌کند.»
آموزش‌وپرورش برای بلاتکلیف‌نماندن آموزش، تجربیات سایر کشورها را به کار بست تا آموزش رسمی از راه دور در دستور کار آموزش‌وپرورش قرار بگیرد. «زیرساختی تقریبا برای آموزش غیرحضوری.» شبکه‌ای به نام «شاد» که فرازوفرودهای بسیاری را پشت سر گذاشت تا کمی آرام بگیرد.
شبکه‌ای که هنوز هم در دسترس نیست!
در عصر ارتباطات بی‌گمان مسائل آموزشی یکی از بزرگ‌ترین رسالت‌های شبکه‌ها و رسانه‌های مجازی امروزی است. امروزه با گسترش تکنولوژی رسانه‌ها مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی، هویت انسان معاصر را تحت تأثیر قرار داده‌اند؛ به طوری که می‌توان هویت انسان امروزی را هویت رسانه‌ای نام گذاشت.
واقعیت امر این است که در جوامع کنونی همه نهادهای آموزشی با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی مجازی مبتنی بر تلفن همراه، محدودیت‌های زمانی و مکانی را برای اعضای خود از بین برده‌اند و اعضا در هر زمانی از شبانه‌روز به راحتی در آموزش‌های مورد علاقه خود شرکت می‌کنند. فرشاد صفرزاده با تکیه بر تجربیاتش در سال تحصیلی کرونایی نیم‌نگاهی به روزهای ابتدایی همه‌گیری می‌کند؛ نگاهی گذرا به شیوع کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی در سطح خرد و کلان. «در بسیاری از کشورها آموزش غیرحضوری در دستور کار قرار گرفت اما در ایران معلمان به صورت خودجوش در فضای مجازی اقدام به تدریس دانش‌آموزان کردند.»
آموزش‌وپرورش برای بلاتکلیف نماندن آموزش، تجربیات سایر کشورها را به کار بست تا آموزش رسمی از راه دور در دستور کار آموزش‌وپرورش قرار بگیرد. «زیرساختی تقریبا برای آموزش غیرحضوری.» شبکه‌ای به نام «شاد» که فرازوفرودهای بسیاری را پشت‌سر گذاشت تا کمی آرام بگیرد. «مهم‌ترین چالش «شاد» نبود اینترنت و غیاب تلفن هوشمند بود.» چالش‌هایی که رفته‌رفته تا حدودی برطرف شدند؛ هر چند هنوز هم دانش‌آموزان زیادی هستند که به پیام‌رسان شاد دسترسی ندارد.
سال تحصیلی در بستر فضای مجازی به کار خود ادامه داد. آموزشی که نمی‌توان با قاطعیت در مورد ثمربخش یا بی‌ثمربودن آن صحبت کرد؛ زیرا در چنین فضایی تسلط کافی بر دانش‌آموز و محیط وجود ندارد اما با این حال به طور نسبی می‌توان بیان کرد که دانش‌آموزان زیادی از آموزش غیرحضوری راضی هستند و به همین نسبت دانش‌آموزان ناراضی هم وجود دارند اما وقتی خانواده‌ها در کنار دانش‌آموز قرار می‌گیرند، می‌توان گفت کفه ترازو به سمت نارضایتی کلی سنگین‌تر می‌شود
دانش‌آموزان راضی و اولیای ناراضی
«شاد» را می‌توان از چندجنبه تجزیه و تحیل کرد. اولین مورد آن را می‌توان دارا بودن ظرفیت مناسب برای پوشش حجم بالای داده‌هایی که مبادله می‌شود، عنوان کرد. «متأسفانه «شاد» در این زمینه تا حدود زیادی ناموفق بود و سرعت پایین آن در زمان اوج حضور کاربران سبب نارضایتی دانش‌آموزان و معلمان شده است.»
به باور صفرزاده بی‌توجهی به تفاوت‌های فردی یکی از موارد دیگری است که می‌توان آن را در «شاد» بررسی کرد. او معتقد است در کلاس‌های حضوری براساس فعالیت‌های کلاسی و ارتباط چشمی معلم و دانش‌آموزان معلم شناخت بسیار زیادی از دانش‌آموزان خود و میزان یادگیری او داشته و براساس این شناخت به ادامه آموزش پرداخته می‌شد همچنین یک رابطه احساسی قوی نیز میان آنها شکل می‌گرفت اما نبود چنین ارتباطی در فضای «شاد» سبب شده معلمان شناخت کمتری از ویژگی‌های فردی دانش‌آموزان خود داشته باشند.
این معلم بر این باور است «شاد» دارای نقاط قوت هم هست. دانش‌آموز در فضای کلاس حضوری در بسیاری از موارد مشکلات خود در یادگیری درس را بیان نمی‌کند اما در «شاد» به دلیل عدم حضور و تقابل چشمی با معلم به راحتی حرف خود را بیان می‌کند.
او امکان استفاده از روش‌های مختلف تدریس و حل مسأله با توجه به اینکه دانش‌آموز می‌تواند در زمان‌های مختلف از شبانه‌روز آموزش‌ها را مشاهده کند را یکی دیگر از نقاط قوت شبکه شاد می‌داند در حالی که در کلاس حضوری به علت کمبود وقت چنین امکانی نیست. به طور کلی در آموزش مجازی مدیریتی بر فضای اطراف دانش‌آموز وجود ندارد و در مواقع ارزشیابی و امتحان دانش‌آموز می‌تواند به راحتی از دیگران و کتاب درسی کمک بگیرد و این امکان وجود دارد در حالی که دانش‌آموز آموزشی را فرانگرفته باشد موفق به اخذ نمره شود.
سال تحصیلی در بستر فضای مجازی به کار خود ادامه داد. آموزشی که نمی‌توان با قاطعیت در مورد ثمربخش یا بی‌ثمربودن آن صحبت کرد؛ زیرا در چنین فضای تسلط کافی بر دانش‌آموز و محیط وجود ندارد اما با این حال به طور نسبی می‌توان بیان کرد دانش‌آموزان زیادی از آموزش غیرحضوری راضی هستند و به همین نسبت دانش‌آموزان ناراضی هم وجود دارند اما وقتی خانواده‌ها در کنار دانش‌آموز قرار می‌گیرند، می‌توان گفت کفه ترازو به سمت نارضایتی کلی سنگین‌تر می‌شود.