شهروند آنلاین:
«در آغاز به نظر می‌آمد شیوع کرونا خیلی زود به پایان خواهد رسید و زندگی‌ها دوباره عادی خواهد شد. ولی متأسفانه این ماجرا ادامه یافته و فکر می‌کنم حتی در صورت واکسیناسیون هم مدتی طول خواهد کشید تا زندگی به حالت نرمال بازگردد.»
اینها را مونا فرجاد می‌گوید. فرزند خانواده‌ای هنرمند، دختر جلیل فرجاد و خواهر مارال که از رکود کرونایی ماه‌های اخیر برای یک فعالیت خلاقانه بهره برده است.
تئاتر در خانه
هنرمندان در روزگار کرونا وضع خوبی ندارند و در این میان وضع تئاتری‌ها از همه بدتر است. در سینما حداقل اینکه تولید فیلم به روال سابق ادامه دارد و تنها نمایش فیلم تحت‌الشعاع کرونا قرار گرفته است. سریال‌سازان هم داستان خودشان را دارند، و حداقل آنهایی که برای وی‌اودی‌ها سریال می‌سازند، اوضاع‌شان در دوران کرونا حتی شاید بهتر هم شده باشد. موزیسین‌ها هم به نوعی دیگر با کرونا کنار آمده‌اند و این وسط فقط تئاتر مانده و سالن‌های تعطیل یا خالی و هنرمندانی که هم از نظر کاری و هم معیشتی دشوارترین روزها را می‌گذرانند.
در این اوضاع و احوال، یک بازیگر برای عبور از این شرایط دست به ابتکاری جذاب زده است.
ماجرا را از زبان خود مونا فرجاد می‌خوانیم: «شخصا در این روزهای کرونایی جرأت ندارم چه به عنوان تماشاگر و چه به عنوان بازیگر در سالن‌های نمایش حضور داشته باشم. خیلی‌های دیگر هم این ترس را دارند و بنابراین حتی اگر تعطیلی سالن‌های تئاتر هم در کار نباشد و واکسیناسیون هم با سرعت و جدیت انجام شود، باز هم تئاتر خیلی دیرتر از آنچه فکر می‌کنیم به رونق قبلی بازخواهد گشت. پس تصمیم گرفتم برای رفع دلتنگی خودم برای تئاتر، کاری انجام دهم. کاری که شاید نه فقط دلتنگی خودم که شاید دلتنگی بسیاری دیگر از دوستانی را نیز که در صفحه مجازی با من همراه هستند، رفع کند.»
اما راه‌حل مونا فرجاد برای گذر از این روزهای کرونایی که تقریبا همه فعالیت‌های نمایشی به محاق رفته، چیست؟
مونا فرجاد در روزگار بیکاری و ناله و نفرین‌های قدیمی‌ها و جدیدی‌های دنیای نمایش دست به ابتکار اجرای نمایش از خانه برای فالوورهای پیج اینستاگرام‌اش زده که تا کنون از سوی بیش از ۴۰ هزار نفر مورد استقبال قرار گرفته است. نمایش‌های کوتاه تک‌نفره مبتنی بر مونولوگ‌هایی با زبان مردم کوچه و بازار، با مایه‌های اجتماعی و قالب‌هایی متفاوت، گاه با ریتم شش و هشت و کمک تنبک و دایره زنگی، گاه با ابزار طنز و یکی دو مورد هم داستان‌هایی آموزشی. نمایش‌های کوتاهی که هر یک از آنها بر یکی از حروف الفبا متمرکز بوده و قرار است از الف تا ی اجرا شود.
یک جریان ادامه‌دار آموزشی
اجرای نمایش‌های کوتاه در فضای مجازی البته در روزهای تعطیلی تئاتر، از سوی هنرمندان دیگری نیز به انجام رسیده، اما مونا فرجاد تا کنون تنها هنرمندی بوده که فعالیت‌هایش ادامه‌دار بوده و می‌توان آن را جریانی مداوم ارزیابی کرد. یک جریان نمایشی با استفاده از زبان مردم کوچه و بازار که با انتشار توضیحاتی برای واژگان فراموش‌شده ادبیات عامیانه مخاطب را با این واژگان آشنا کرده و به کار جنبه آموزشی نیز می‌بخشد.
مونا فرجاد درباره ایده اجرای این نمایش‌ها به ایسنا گفته که «در دوران کرونا طبیعتا به دنبال کاری بودم که نیاز به عوامل و بازیگران دیگری نداشته باشد. کاری کم‌هزینه که انجامش در خانه میسر باشد و همه اینها نشانه‌های تک‌گویی یا مونولوگ را به من می‌داد.»
فرجاد روند رسیدنش به این قالب را چنین توضیح می‌دهد: «نویسنده کار عقیده داشت که اجرای تک‌گویی‌های چاپ‌شده یا متون قبلا اجراشده، تکراری خواهد بود. پس فکر کردیم دنبال ایده‌ای خلاقانه و تازه باشیم که به دلیل خالی‌شدن از جذابیت‌های دیداری تئاتر مانند دکور، بازیگران متعدد و… امکان جایگزینی عناصر دیگری را به ما بدهد.»
قطعات نمایشی مونا فرجاد واجد کارکرد آموزشی هم هستند. فرجاد می‌گوید: «اگر سراغ ادبیات کلاسیک می‌رفتیم، شاید تنها قشر خاصی با کار همراه می‌شدند، پس سراغ ادبیات کوچه بازاری رفتیم که امروز کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. رویکردی که هم می‌توانست قطعات را برای مخاطب عام جذاب‌تر و دلنشین‌تر کند و هم با ضرباهنگی که به مونولوگ‌ها می‌داد، جذابیت مضاعف ایجاد کند.»
نمایش اینستاگرامی
فضای مجازی و به‌خصوص اینستاگرام فضای خاصی دارد. فضایی با مخاطبان کم‌صبر و عجول و بی‌تمرکز که هنرمند اگر در چند ثانیه نتواند یقه‌شان را گرفته و پای اثرش بنشاند، عملا بازی را باخته است.
مونا فرجاد می‌گوید: «مخاطبان اینستاگرام در کسری از ثانیه پست‌ها را رد یا تأیید می‌کنند و من هم در همان کسری از ثانیه فرصت داشتم توجه مخاطب را جلب کنم تا برای قطعات نمایشی چند دقیقه وقت بگذارد.»
ویژگی دیگر کاربران فضای مجازی واکنش صریح به رخدادهای پیرامون است که مونا فرجاد هم از این ویژگی بهره برده و مثلا در روزهایی که صحبت از قتل دو محیط‌بان بود، نمایشی درباره محیط‌بانان اجرا کرده است. فرجاد این قطعه را «کوچک‌ترین کاری» می‌داند که می‌توانست برای «تلاشی که آنان برای این آب و خاک می‌کنند و رنجی که مادران و همسران‌شان می‌کشند» انجام دهد. «انسان‌های شریفی که از جان و دل‌شان برای حفظ این آب و خاک و حیوانات این مرز و بوم تلاش می‌کنند.»
اما آیا مونا فرجاد از واکنش مخاطبان به قطعات نمایشی‌اش راضی است؟!
فرجاد می‌گوید: «مخاطبان این نمایش‌ها عموما دوستانی هستند که به دلایل گوناگونی صفحه من را دنبال می‌کنند. خوشبختانه تا این لحظه، تماشاگران کارها را دوست داشته‌اند و فکر می‌کنم نمایش‌ها توانسته با آنها ارتباط برقرار کند و به مرور زمان هم مخاطبان و علاقه‌مندان خود را پیدا می‌کند؛ چون به‌تدریج تکلیف زبان و حال و هوای این نمایش‌ها برای مخاطب مشخص می‌شود.»