خدمات بشردوستانه در سایه خشونت و ناامنی

شهروندآنلاین- ژنو (کمیته بین‌­المللی صلیب‌سرخ) – طی 5 سال گذشته و از زمانی که شورای امنیت سازمان ملل خواستار پایان‌بخشیدن حمله به سیستم‌­های مراقبت درمانی شد. طبق داده­‌های ثبت‌شده به وسیله کمیته بین‌المللی صلیب‌ سرخ در کشورهای متأثر از مخاصمه و دیگر شرایط اضطراری، ارایه‌دهندگان مراقبت درمانی و بیماران از هزاران حمله از این‌ دست رنج دیده‌­اند.

حملاتی که کارکنان مراقبت درمانی، مجروحان و بیماران با آنها مواجه شدند شامل قتل، تجاوز، سوءاستفاده جسمی، غارت و تخریب امکانات درمانی و وسایل نقلیه درمانی است. ممانعت از عملکرد خدمات مراقبت درمانی (مانند توقف فعالیت پویش واکسیناسیون یا ممانعت از عبور یک آمبولانس از یک ایست بازرسی) نیز در لیست قرار دارد.

کمیته بین‌المللی صلیب‌ سرخ 3780 حمله در طول سال‌­های 2016 تا 2020 را به طور میانگین در 33 کشور در هر یک از این سال‌ها ثبت کرده است.

دوسوم حملات و سوانح در آفریقا و خاورمیانه ثبت شده‌­اند. کشورهایی که بیشترین سوانح از این‌ دست در آنها اتفاق افتاده و به وسیله کمیته بین‌­المللی صلیب‌سرخ ثبت شده است عبارتند از افغانستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، اسراییل و سرزمین­‌های اشغالی و سوریه. به دلیل چالش‌­های جمع‌­آوری چنین داده‌­هایی در مناطق مخاصمه، به احتمال قوی رقم کلی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ نشانگر رقمی کمتر از تعداد واقعی حملات است.

حملاتی که کارکنان مراقبت درمانی، مجروحان و بیماران با آنها مواجه شدند شامل قتل، تجاوز، سوءاستفاده جسمی، غارت و تخریب امکانات درمانی و وسایل نقلیه درمانی است

پیتر مائورر، ریاست کمیته بین‌­المللی صلیب‌ سرخ، گفت: «جهان در اولویت‌دادن به حمایت از بیماران، زخمی‌‌ها و افراد در حال مرگ ناموفق بوده است. مراقبت درمانی در رأس توجه جهانی است با این‌ حال کار کافی برای حفاظت از کارکنان مراقبت درمانی و امکانات درمانی انجام نمی‌شود. متأسفانه با هر حمله افراد بیشتری امکان دریافت مراقبت درمانی که شدیدا به آن نیاز دارند را از دست می‌­دهند. حاملان سلاح باید به ارزش جهان­شمول و حق دسترسی به مراقبت درمانی که در حقوق بین‌­المللی بشردوستانه گنجانده شده است احترام گذاشته و آن را رعایت کنند.»

در سوم می 2016، شورای امنیت سازمان ملل اولین قطعنامه خود درباره حمایت از مراقبت درمانی در مخاصمه را تصویب کرد. قطعنامه 2286 که از طرف 80 کشور مورد حمایت قرار گرفت، مراحلی را شامل می‌­شد که دولت‌­ها می­‌توانند برای کنترل چنین حملاتی اتخاذ کنند.

پنج‌ سال بعد، دسترسی به مراقبت درمانی کماکان به دلیل بی‌توجهی به حقوق بین‌المللی بشردوستانه و ممانعت و در بعضی موارد جرم‌انگاری ارایه مراقبت درمانی با مشکل مواجه است. به‌ علاوه، اجرای تمهیدات در نظر گرفته‌شده در این قطعنامه نیز ضعیف بوده است.

مسیج پولکوفسکی، رئیس طرح مراقبت درمانی در معرض خطر کمیته بین‌­المللی صلیب‌ سرخ که درصدد تضمین دسترسی امن به مراقبت درمانی در مخاصمات مسلحانه و دیگر شرایط اضطراری است، گفت: «در مورد حفاظت از ارایه‌­دهندگان مراقبت درمانی و بیماران، کمبود اراده سیاسی وجود دارد. کشورهایی که می‌خواهند پیشرفت این موضوع را ببینند باید خودشان نمونه‌­ای برای هدایت آن شوند.»

تلاش برای کاهش خشونت در مراکز بهداشتی درمانی موثر است.

کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در یکی از کشورهای جنوب آسیا با مدیران بیمارستان‌ها همکاری کرد تا تعداد اسلحه‌های حمل‌شده به بخش اورژانس را کاهش دهند. با گذشت 5 ماه از برنامه، تعداد اسلحه‌هایی که قبل از ورود به بخش متوقف شده بودند، از دو عدد به 42 عدد در ماه افزایش یافت که خطر ناشی از آن برای کارکنان و بیماران را کاهش می‌­داد.

بعضی از نمونه‌­های مثبت دیگر:

در السالوادور: کمیته بین‌المللی صلیب‌ سرخ و جمعیت صلیب‌ سرخ السالوادور، کنشگران شرکت‌­کننده در واکنش فوری درمانی به قربانیان خشونت مسلحانه را گرد هم آوردند که در نتیجه باعث بهبود هماهنگی و افزایش سطح مهارت کارکنان مراقبت‌های درمانی شد.

در لبنان: در عین‌الحلوه، اردوگاه پناهجویان فلسطینی با جمعیت بسیار زیاد که چندین گروه مسلح در آن فعالیت می‌کنند، کمیته بین‌المللی صلیب‌ سرخ (ICRC) توانست چندین بازیگر مسلح را قانع کند تا اعلامیه‌های احترام یک‌جانبه به سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی و پزشکان را امضا کنند. متن اعلامیه‌ها به‌طور مشترک با گروه‌ها بر اساس الگوی ICRC تهیه شده و بلافاصله تغییرات مثبت مشاهده شد.

طی سال گذشته، همه‌­گیری کووید- 19 اهمیت حفاظت از مراقبت درمانی و کارکنان مراقبت درمانی را بیشتر برجسته کرده است، هم به‌دلیل اینکه کارکنان درمانی برای جوامع بسیار حیاتی هستند و هم اینکه الگوهای جدید خشونت و انگ‌انگاری ظهور یافته است. از فوریه تا ژوییه سال 2020، کمیته بین‌­المللی صلیب‌ سرخ 611 سانحه خشونت‌­بار علیه کارکنان مراقبت درمانی، بیماران و زیرساخت‌های پزشکی مرتبط با واکنش به کووید- 19 را ثبت کرده است که حدود 50درصد بالاتر از حد متوسط است.

برای بیان فقط یک مثال، در یک مرکز بهداشت روستایی در جنوب شرقی کلمبیا، یک گروه مسلح، پزشکی را که یک بیمار مبتلا به کووید-19 را که فوت کرد معالجه می‌­کرد، تهدید کرد. این تهدیدها پزشک را مجبور به جابه‌جایی منطقه کرد که ساکنان آن منطقه را از مراقبت محروم گذاشت.

طی سال گذشته، همه‌­گیری کووید- 19 اهمیت حفاظت از مراقبت درمانی و کارکنان مراقبت درمانی را بیشتر برجسته کرده است؛ هم به‌دلیل اینکه کارکنان درمانی برای جوامع بسیار حیاتی هستند و هم اینکه الگوهای جدید خشونت و انگ‌انگاری ظهور یافته است

حملات خشونت‌آمیز هم برای بیماران و هم برای کارکنان آزاردهنده است. فیلیپو گاتی به عنوان پرستار اطفال در یک تیم پزشکی کمیته بین‌­المللی صلیب‌ سرخ در سودان جنوبی مشغول به‌ کار بود که یک مبارز با حمله به اتاق عمل یک اسلحه تهاجمی ای کی 47 را به صورت او نشانه گرفت و خواستار این بود که بداند آیا به یکی از مبارزان دشمن کمک شده است یا خیر.

گاتی که اکنون سرپرستار کمیته بین‌المللی صلیب‌ سرخ است، گفت: «من او را به دم در بردم و زنی را که روی میز عمل بود به او نشان دادم، یک خوش‌شانسی بود» و او گفت که «شما باید بروید. ما برخواهیم گشت و همه را خواهیم کشت». ما افرادی را که می‌توانستیم منتقل و مرخص کنیم، خارج کردیم اما آنها برگشتند و 12 بیمار که بستری بودند را کشتند، یکی از وحشتناک‌ترین موارد خشونت که می‌توانید تصور کنید.

«این گروه واقعا به این واقعیت فکر نمی‌کردند که ما برای درمان همه و هر کسی، سفید، قرمز، آبی، دولتی یا غیردولتی آنجا بودیم. در یک زمان خاص، نوبت شما نیز می‌­شود که به مراقبت‌های درمانی نیاز پیدا کنید.»