۳۰ میلیارد دلار منابع ارزی ایران در خارج از کشور
تحریم‌ها به چه میزان ذخایر ارزی ایران را کاهش داده است؟
بر پایه آمار ارایه‌شده از سوی صندوق بین‌المللی پول، کل ذخایر ارزی ایران که در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۲۱.۶ میلیارد دلار بوده است، در سال ۲۰۱۹ یکباره به ۱۲.۷ میلیارد دلار سقوط می‌کند و در سال ۲۰۲۰ نیز از ۸. ۸ میلیارد دلار بیشتر نیست. چه اتفاقی روی داده که تنها در فاصله یک سال، از ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، ذخایر ارزی ایران به یک‌دهم کاهش می‌یابد؟
شهروندآنلاین: گزارش منطقه‌‌ای صندوق بین‌المللی پول زیر عنوان «چشم‌انداز‌های اقتصادی خاورمیانه و آسیای مرکزی» که در اواخر سال گذشته انتشار یافت، از سقوط چشمگیر ذخایر ارزی ایران بعد از سال ۲۰۱۸ خبر می‌دهد. این رویداد پیامد خروج ایالات متحده آمریکا از «برجام» و بسته‌شدن شمار زیادی از کانال‌های ارتباطی ایران با جامعه پولی و مالی بین‌المللی است.
در واقع آنچه بعد از سال ۲۰۱۸ تغییر کرده، امکان دستیابی ایران به آن بخش از دارایی‌های ارزی است که یا به نهاد‌های مالی معتبر جهان سپرده شده است یا به عنوان مابه‌ازای صادرات ایران در کشورهای گوناگون جهان جمع آمده و بازپرداخت آن با موانع ناشی از تحریم روبه‌رو شده است.
وجود ۳۰ میلیارد دلار منابع ارزی ایران در خارج از کشور
روز گذشته میراشرفی، رئیس کل گمرک کشور، گفت: «اگر به جای کشور ما که کشوری بزرگ و با پتانسیل بالاست، سایر کشورها در تحریم بودند شاید مشکلات برای آنها بیشتر از این حادث می‌شد. ما الان در بدترین وضعیت تحریم‌های ظالمانه آمریکا هستیم. آمریکایی که مدعی پرچمداری دموکراسی و رعایت حقوق بشر است با تحریم‌ها باعث شده هم در واردات مواد غذایی که کالای اساسی است و حتی کالاهایی مثل واکسن مشکل داشته باشیم.»
رئیس کل گمرک کشور بیان کرد: «الان تخمین زده می‌شود که منابع ارزی خارج از کشور بیش از 30 میلیارد دلار است. ما در سه ماهه نخست سال جاری در کالاهای اساسی 3.6 میلیارد دلار کالا وارد کرده‌ایم. یکی بحث کرونا و یکی بحث تحریم را داریم اما بحث سوم هم قابل چشم‌پوشی نیست و آن هم ناهماهنگی‌هایی است که بین دستگاه‌های ذی‌مدخل با تجارت هستند. برای تصمیم‌گیری حوزه‌های اقتصاد کشور ۲۵ متولی وجود دارد.
منابع ارزی خوبی در خارج از کشور داریم
هفته گذشته نیز علی ربیعی در نشست خبری خود در واکنش به اظهارات اخیر رئیس‌جمهوری مبنی بر خودداری برخی کشورهای همسایه برای بازپس‌دهی پول و سرمایه ایران گفت: «آنچه که مطرح شد یک واقعیت در جهان امروز است. آمریکا برای فشار آوردن بر ما حتی به سازمان‌های مردمی مثل مجامع ورزشی هم فشار آورده است.»
او ادامه داد: «ما منابع ارزی خوبی در کشورهای دیگر داریم و از آنها انتظار داریم که در مقابل فشار آمریکا مقاومت کنند. کار آمریکا یک جور خفت‌گیری بین‌المللی است. مطابق قطعنامه سازمان ملل هیچ بایدی برای کشورها در همراهی آمریکا وجود ندارد. مسائلی مثل تهاتر یا ایجاد پول و بانک مشترک را پیش گرفتیم. تاب‌آوری کشورها در مقابل زور آمریکا متفاوت است. حتی سوئیفت جدید هم مطرح شد.» ربیعی تصریح کرد: «الان از ذکر نام کشورها خودداری می‌کنم؛ به مصلحت منافع ما نیست. اما احساس کردیم یک کشوری مثل کره جنوبی دارد کارشکنی می‌کند حتی در مواردی مثل دارو کارشکنی کردند. با بقیه کشورها داریم برای رفع این مشکل صحبت می‌کنیم.»
موجودی «صندوق توسعه ملی» ایران چقدر است؟
بر پایه آمار ارایه‌شده از سوی صندوق بین‌المللی پول، کل ذخایر ارزی ایران که در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۲۱.۶ میلیارد دلار بوده است، در سال ۲۰۱۹ یکباره به ۱۲.۷ میلیارد دلار سقوط می‌کند و در سال ۲۰۲۰ نیز از ۸. ۸ میلیارد دلار بیشتر نیست. چه اتفاقی روی داده که تنها در فاصله یک سال، از ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، ذخایر ارزی ایران به یک‌دهم کاهش می‌یابد؟
در توضیح این رویداد، صندوق توضیح می‌دهد که در ارزیابی ذخایر ارزی ایران تنها مبالغی را در نظر گرفته که واقعا موجود بوده و زیر کنترل مقام‌های پولی ایران قرار داشته است. به بیان دیگر، با خروج آمریکا از «برجام» و آغاز دور تازه تحریم‌ها نُه‌دهم ذخایر ارزی ایران از زیر کنترل مقام‌ها و نهاد‌های پولی بیرون آمده و در کشورهای دیگر بلوکه شده است.
بخش مهمی از ذخایر ارزی که ایران به آن دسترسی ندارد، در چین، هند، کره جنوبی، عراق و ژاپن بلوکه شده است. پاره‌‌ای از این منابع برای تأمین مالی صادرات کالاهای مجاز به ایران، ازجمله غذا، واکسن و دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد.