محمدرضا نیک‌نژاد- کارشناس آموزشی
موضوع مدارس غیردولتی بحثی پیچیده است، بیش از ۹۰درصد این مدارس به دلیل وضعیت اقتصادی بحرانی دچار مشکل شده‌اند. من معلم هستم و تجربه چندین ساله‌ام نشان می‌دهد بعد از شروع بحران‌های اقتصادی، توجه به آموزش در کشور ما کم شد. چراکه اولویت‌های خانواده‌ها به مسائل حیاتی‌تر متمرکز شد. بسیاری از خانواده‌ها دیگر نتوانستند برای آموزش فرزندشان دست‌و‌دل‌باز باشند. امروز شرایط اقتصادی به مراتب سخت‌تر و تمایل خانواده‌ها برای ثبت‌نام دانش‌آموز در مدارس غیردولتی هم کمتر شده است. به همین ترتیب فشار مالی بر این مدارس بیشتر شده و طبیعتا برای جبران کسری بودجه به خانواده‌ها و معلم‌ها فشار می‌آورند. البته فشار اصلی بر دوش معلم است، زیرا این مدارس نمی‌‌توانند به خانواده‌ها فشار زیادی تحمیل کنند، چون مشتری‌هایشان را از دست می‌دهند.
شاید یکسری از مدارس خاص غیردولتی که اسم‌ورسم‌دار شده و در نتایج آموزشی موفق بوده و به نوعی «برند» شده‌اند، وضعیت مطلوبی داشته باشند که البته تعدادشان زیر ۱۰درصد است.
بسیاری از مدیران ارشد شورای‌عالی آموزش‌وپرورش و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مدرسه‌دار هستند. همین مسأله باعث می‌شود نظارت‌ها آنطور که باید صورت نگیرد. زیرا به هر صورت تصویب قوانین به تعارض منافع می‌خورد و معمولا ارتباطات در سطوح بالای مدیریتی باعث می‌شود حتی اگر قانونی هم تصویب شود، اجرای درستی نداشته باشد.
مدارس غیردولتی در حال حاضر نیاز به حمایت دولت دارند، تا جایی که من مطلع هستم ردیف بودجه‌ای برای حمایت از مدارس غیردولتی در بودجه آموزش‌وپرورش تعریف‌شده که مشخص نیست این مبالغ کجا می‌روند. حتی در این اصلاحیه قانون که در حال حاضر در مجلس در حال بررسی است نیز عدم‌شفافیت وجود دارد. لایه‌هایی از مسئولان که مدارس غیردولتی دارند، بسیار زیاد هستند. از شورای‌عالی آموزش‌وپرورش تا روسای مدارس.
اینکه بودجه حمایتی از این مدارس چگونه تخصیص داده می‌شود، وضعیت روشنی ندارد. گزارش شفافی هم از آن داده نمی‌شود. دولت سیزدهم قرار است شفاف‌سازی کند که امیدواریم صرفا شعار نباشد.
بسیاری از مدیران ارشد شورای‌عالی آموزش‌وپرورش و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مدرسه‌دار هستند. همین مسأله باعث می‌شود نظارت‌ها آنطور که باید صورت نگیرد. زیرا به هر صورت تصویب قوانین به تعارض منافع می‌خورد و معمولا ارتباطات در سطوح بالای مدیریتی باعث می‌شود حتی اگر قانونی هم تصویب شود، اجرای درستی نداشته باشد.
بحث ممنوعیت مدرسه‌داری مسئولان در دولت گذشته آغاز شد و اتفاقا وزیر پیشین آموزش‌وپرورش آن را پیگیری می‌کرد، اما در بسیاری از موارد این قانون دور زده می‌شود. مدیر آموزش‌وپرورش مدرسه تاسیس می‌کند، ولی به اسم همسر یا فرزندنش. یا افراد دیگر که مدیریت مدرسه به شکل رسمی به اسم شخصی دیگر است، ولی به صورت غیررسمی خود مسئول پای کار است.
در مورد شهریه مدارس غیردولتی هم باید گفت مدارسی که برند نیستند، معمولا محل‌های نامناسب را مدرسه کرده‌اند. معمولا خانه‌های قدیمی با کلاس‌های تنگ و تاریک و تهویه نامناسب اجاره و مدرسه شده‌اند. اجاره این مراکز تا جایی که از تهران خبر دارم ماهیانه 100-70 میلیون تومان است و واقعا شهریه مصوب کفاف امورات مدرسه را نمی‌دهد. با این حال، مدیران مدارس غیردولتی در شرایط فعلی تلاش می‌کنند مدرسه سرپا بماند.
تعارض منافع بسیار پیچیده است. من به اجرایی‌شدن کامل موضوع ممنوعیت مدرسه‌داری مسئولان خیلی خوشبین نیستم. اگر این اتفاق بیفتد بسیار خوب است، ولی باید کسانی عهده‌دار این نظارت‌ها شوند که انسان‌های شجاع و غیرذی‌نفع باشند تا رابطه‌ها کار را خراب نکند.
در مورد شهریه مدارس غیردولتی هم باید گفت مدارسی که برند نیستند، معمولا محل‌های نامناسب را مدرسه کرده‌اند. معمولا خانه‌های قدیمی با کلاس‌های تنگ و تاریک و تهویه نامناسب اجاره و مدرسه شده‌اند. اجاره این مراکز تا جایی که از تهران خبر دارم ماهیانه 100-70 میلیون تومان است و واقعا شهریه مصوب کفاف امورات مدرسه را نمی‌دهد. با این حال، مدیران مدارس غیردولتی در شرایط فعلی تلاش می‌کنند مدرسه سرپا بماند.
بُعد دیگر آموزش‌وپرورش است. از یک‌سو می‌داند این رقم مصوب کافی نیست و از سوی دیگر هم می‌داند اگر این رقم را بالا ببرد یا خانواده‌ها اعتراض می‌کنند یا مجلس. اینجا به یک رفتار ظریف نیاز دارند. به نظر می‌آید اولویت بر حفظ مدرسه است. یک رقمی مصوب می‌شود، ولی با برنامه‌های فوق‌العاده مبالغ بالاتری از خانواده‌ها طلب می‌کنند. مثلا اردو می‌گذارند یا کلاس‌های بیشتر از ساعت‌های هفته. باورش سخت است، ولی در حال حاضر برای مدارس دولتی و غیردولتی، لباس فرم به یک منبع درآمد تبدیل شده است. چاره‌ای هم ندارند، چون مدرسه بدون این پول‌ها نمی‌چرخد. در حالی که مدرسه اصولا نباید به این رفتارهای عجیب نیازی داشته باشد. ولی شرایط اقتصادی فشارهای زیادی بر آنها وارد می‌کند.
به هر حال وضعیت مدارس غیردولتی در شرایط فعلی بسیار برزخی است و می‌توان گفت بسیاری از مدارس در آستانه ورشکستگی هستند.