شهروندآنلاین: تا سال 80 خبری از سریال‌های ویژه ماه رمضان نبود. البته نه اینکه ماه‌های رمضان آن سال‌ها همین‌طور خشک و خالی و بی‌سریال گذشته باشد. نه. آن سال‌ها هم سریال‌هایی روی آنتن می‌رفت، برنامه‌هایی برای افطاری و سحری تولید می‌شد و در کل تلویزیون برای ماه رمضان برنامه‌های ویژه‌ای طرح و اجرا می‌کرد. به‌خصوص از آغاز دهه هفتاد به این سو که به‌دلیل هم‌زمانی ماه رمضان با تعطیلات نوروز، تلویزیون سریال مناسبتی «میهمان» به کارگردانی خسرو ملکان را به این مناسبت روی آنتن برد. سریال‌هایی مانند «همسایه‌ها» ساخته حسن فتحی و البته چند سریال دیگر نیز در این دهه با همین روند روی آنتن رفتند. با این‌حال هنوز خبری از سریال‌هایی که بعدها به سریال‌های ماه رمضانی معروف شد، نبود. تا سال 1380 که سال تولد این نوع سریال بود.
تولد یک ژانر
سال شروع ساخت سریال‌های مناسبتی ماه رمضان در تلویزیون سال 1380 است. سالی که رامبد جوان سریال «گمگشته» را ساخت و در ماه رمضان هم روی آنتن فرستاد. سریالی درباره تغییروتحول تدریجی یک آدم خلافکار که با پیوند حال‌وهوای ایام ماه رمضان با موقعیت‌های کمیک حاصل از قرار گرفتن شخصیت خلافکارش در موقعیت‌های جدی توانست رضایت نسبی مخاطبان تلویزیون را به‌دست آورد.
البته حالا که در بازپخش‌های متعدد سریال از شبکه‌های گوناگون تلویزیون بخش‌هایی از آن را می‌بینیم، علاوه بر کهنگی موضوع و پرداخت- که طبیعی است- مهم‌ترین چیزی که توی چشم می‌زند، محافظه‌کاری سریال است که البته با توجه به شرایط این نیز طبیعی است. به هرحال این سریال در سال‌هایی ساخته شده که فضا هنوز از سختگیری‌های دهه‌های اول انقلاب دور و خارج نشده بود و گرچه شاهد تغییراتی در محیط سیاسی پیرامون بودیم، اما تلویزیون هنوز و هم‌چنان به روال خودش بود و البته در اختیار مدیرانی که عقیده داشتند سریال‌هایی که در ماه رمضان روی آنتن می‌روند باید فضایی سنگین داشته باشد و هم‌چنان بی‌اینکه توجیه شرعی‌وعرفی خاصی بر این طرز فکر داشته باشند، بر این باور بودند که شادی و به‌خصوص سریال‌های کمدی چندان مناسب پخش در این ماه نیست. در چنان شرایطی سریال «گمگشته» رامبد جوان تولید شد. سریالی که موفقیت آن پای سریال‌های مناسبتی ماه رمضان را به کنداکتور تلویزیون باز کرد و باعث شد شماری از بهترین و ماندگارترین سریال‌های صداوسیما، چه کمدی و چه جدی در این قالب تولید شوند.
ادامه مسیر
مسیر «گمگشته» با سریال‌هایی چون «ترش و شیرین»، «متهم گریخت»، «بزنگاه»، «اغما»، «روز حسرت»، «مدینه»، «زیرزمین»، «او یک فرشته بود»، «پنجمین خورشید»، «پنج کیلومتر تا بهشت»، «رسمِ عاشق‌کشی»، «مامور بدرقه»، «ملکوت»، «میوه ممنوعه»، «در مسیر زاینده‌رود»، «صاحبدلان» و بسیار سریال‌های دیگر ادامه پیدا کرد. سریال‌هایی از کارگردانانی متنوع که البته در میان‌شان آثار سیروس مقدم، رضا عطاران، حسن فتحی و علیرضا افخمی مطرح‌تر از بقیه بود. کارگردانانی که توانستند سال‌های اوج سریال‌های مناسبتی ماه رمضان را در دهه ۸۰ رقم بزنند. سال‌هایی که مردم به روند این سریال‌ها عادت کرده بودند و از دوهفته به شروع ماه رمضان می‌خواستند تا بدانند قرار است در طول ماه چه سریال‌هایی را ببینند و اتفاقا در همین سال‌ها هم بود که موج ساخت سریال‌های ماورایی هم به‌راه افتاد و کارگردانان زیادی به‌سراغ ساخت آثاری با این مضمون رفتند.
غیبت ماه رمضان
در دهه ۹۰ هم سریال‌های مناسبتی ادامه پیدا کرد، اما یک اتفاقی افتاده بود و رنگ‌وبوی ماه رمضان در این سریال‌ها کمتر شده بود، تا جایی که دیگر تکرار موفقیت سریال‌هایی چون «صاحبدلان»، «میوه ممنوعه» و سریال‌های عطاران رویایی به‌نظر می‌رسید. با این‌حال بی‌انصافی است اگر بگوییم سریال‌های دهه نود سریال‌های موفقی نبودند. به هرحال در این دهه هم سریال‌هایی چون «پایتخت ۴»، «بچه مهندس»، «مدینه»، «برادرجان»، «پادری» و «دردسر‌های عظیم» در ماه رمضان پخش شدند که تجربیات موفقی بودند.