پای «زن‌ها» به احمقانه‌ترین سریال تاریخ ایران باز شد
گفتوگو با «علی درخشی» کارگردان و خالق «دیرین دیرین» به مناسبت روز جهانی انیمیشن
اگر دو سال پیش که از علی درخشی مصاحبه گرفتم این روزها را پیش‌بینی کرده بودم، حتما بعد از گفت‌وگوی‌مان به او پیامک می‌دادم: «دائما یکسان نباشد حال دوران غم مخور». آن روزها، او، خالق »دیرین دیرن«، خالق کمدی‌های انیمیشنی به مرز افسردگی رسیده بود، چون معتقد بود سر جای خودش نیست: «من یک زمانی کاراکترهای «دیرین‌دیرین» را خلق کردم، ولی الان خودم بَرده آنها هستم و اجازه هیچ تکان‌خوردنی ندارم و این حتی دارد افسرده‌ام می‌کند. جایگاه انیمیشن شبکه‌های مجازی نیست و این فضا نهایتا باید جای تبلیغ آنها می‌بود. محصولات انیمیشن باید از تلویزیون‌ها، سینما و ویدیوی خانگی پخش شود. واقعیتش خستگی و افسردگی برای کسی که طنزی مثل «دیرین‌دیرین» را طنازانه طراحی و خلق کرده، یک مقدار دور از باور بود؛ هرچند خودش با خنده می‌گفت آدم تلخی است، اما بسیار اهل شوخی که این هم از همان تلخ‌اندیشی‌اش می‌آید! حالا از آخرین گفت‌وگوی‌مان دو سالی می‌گذرد و دیروز در آستانه روز جهانی انیمیشن خبر رسید که مجموعه داستانی «دیرین دیرین» به کارگردانی علی درخشی و تهیه‌کنندگی عبدالحسین و محمد ابوالحسنی با شعار «احمقانه‌ترین سریال تاریخ ایران» به عنوان نخستین سریال انیمیشن ایرانی ویژه نمایش در رسانه‌های دیجیتال به زودی از فیلیمو پخش خواهد شد. همین هم شد که امروز دوباره سراغ علی درخشی رفتم تا از حال و احوال این روزهایش بگوید. این گفتوگو به مناسبت «روز جهانی انیمیشن» برای او است، او که ما را بارها و بارها با انیمیشن‌هایش خنداند، حتی اگر گاهی خودش به مرز افسردگی رسید.
آقای درخشی دو سال پیش که با هم گفتوگو کردیم، تیتر مصاحبه‌مان شد «چطوری «وِی» از «دیرین دیرین» متنفر شد.» درواقع آن موقع در اینستاگرام‌تان نوشته بودید که چهار کاراکتر «دیرین دیرین» تمام خلاقیت‌تان را گرفتند و در نقش اربابان‌تان شما را به بردگی می‌کشند. این روزها اوضاع چطور است؟ بهتر شده یا بدتر؟
هر هنرمندی –حالا اگر من خودم را هنرمند بدانم یا دست‌کم تلاش کنم هنرمند باشم – و کسی که کار هنری می‌کند به دنبال تجربه‌های جدید است. آن روزها ما در موضوعاتی تکراری گیر افتاده بودیم و قالبی تکراری که خیلی آزاردهنده بود و واقعا خسته‌ام کرده بود. همین موضوع مقدمه‌ای شد تا خیلی جدی به مجموعه بلند «دیرین دیرین» فکر کنیم که خوشبختانه موثر بود و الان دیگر در شرف پخش است.
آن زمان تلویزیون که کارهایتان را پخش نمی‌کرد و موسسه صبا هم که زیر نظر تلویزیون است، کمکی به تولید انیمیشن نمی‌کرد. الان این مشکل حل شده یا شما از راه دیگری وارد شدید؟
نه، من با این موسسه که خیلی وقت است دیگر ارتباطی ندارم و الان نمی‌دانم آیا هنوز همان سلیقه حاکم است یا نه؛ البته بعید می‌دانم تغییری حاصل شده باشد. تلویزیون هم بله، کماکان «دیرین دیرین» را پخش نمی‌کند ولی خب ما هم دیگر دنبال پخش «دیرین دیرین» نیستیم؛ چون ما اصلا شکل کارمان را عوض کردیم و بیشتر تمرکزمان را روی کارهای بلند گذاشته‌ایم که البته مجوز اینها را توانسته‌ایم از «ساترا» بگیریم که زیر نظر تلویزیون است. درواقع به نوعی می‌شود گفت یکی از آن مشکلات سابق حل شده است.
درست است و البته دیروز خبر رسید که اولین سریال انیمیشن ایرانی با اسم «احمقانه‌ترین سریال تاریخ ایران» از فیلیمو پخش خواهد شد.
شعارمان این است والّا که اسم مجموعه همان «دیرین دیرین» است.
چرا این شعار را برای سریال‌تان انتخاب کردید؟
چون واقعیت است (می‌خندد)؛ چون احساس می‌کنیم واقعا داستان‌هایی که نوشتیم احمقانه‌ترین داستان‌هایی است که به نظر خودمان نوشته شده است.
درباره این داستان‌ها به شکل اختصاصی خبری هست که به مناسبت روز جهانی انیمیشن به ما بدهید؟
ببینید خیلی سعی کردیم دیوانه‌بازی‌های مختلف در این کار داشته باشیم. من این را با آیدین سیار سریع با هم نوشتیم و تلاش کردیم تا آنجا که می‌تواند احمقانه باشد. البته نمی‌دانم احمقانه‌دوست‌ها (می‌خندد) چقدر از این کار خوش‌شان بیاید ولی ما تمام تلاش‌مان را کردیم. ضمن اینکه چون در خلأ کار می‌کردیم و بازخورد نمی‌گرفتیم، خودمان تلاش کردیم روند کارمان را اصلاح کنیم. این است که هر چقدر از کار گذشت، خوشبختانه احمقانه‌تر هم شد. باید دید نظر مردم این وسط چیست. البته من به آنهایی که کار احمقانه دوست ندارند، توصیه نمی‌کنم این کار را ببینند.
حالا اینکه منظورتان از احمقانه چیست، فکر می‌کنم باید منتظر باشیم و ببینیم.
ما سه کاراکتر به اسم «سه کله تهی» داریم که اینها معمولا کارهای احمقانه می‌کنند منتها در این کارهای بلند دیگر سعی کردیم رفتارهای احمقانه اینها را چند پله هم جلوتر ببریم که کاملا غیرقابل پیش‌بینی باشد. ذات کمدی هم درواقع همین است؛ بولدکردن حماقت بشر. ما اینجا سعی کردیم این حماقت را خیلی تشدید کنیم.
این ایده از چه زمانی در ذهن‌تان کلید خورد و چه زمانی شروع به نوشتن آن کردید؟
اگر منظورتان کارهای بلند است، ما از بهار سال 98 به طور جدی تولید این مجموعه را شروع کردیم.
بعد هم که وارد دوره کرونا شدیم. کرونا چه تأثیری روی «دیرین دیرین» گذاشت؟
راستش روی همه مشاغل تأثیر گذاشت و کار ما را هم خیلی سخت‌تر کرد. ولی ما کماکان با مراعات پروتکل‌ها مجبور بودیم کار کنیم و متأسفانه به دلیل وضع اسفناک اینترنت کشور، ما نمی‌توانیم دورکاری کنیم و باید همگی در دفتر حضور داشته باشیم. اما برای اینکه فاصله را رعایت کنیم، مجبور شده‌ایم در هال هم میز بگذاریم، سیستم بچینیم و حتی در راهرو که بچه‌ها دورتر از هم و فاصله داشته باشند و با ریسک کمتری کار کنیم. درواقع کرونا تأثیرات منفی خودش را گذاشت و امیدوارم در همین حد بماند و فراتر نرود.
اما به نظر می‌رسد در شرایط کرونا تمرکز و حضور مخاطب در فضای مجازی بیشتر شده، قطعا «دیرین دیرین» هم مخاطبان بیشتری پیدا کرده باشد. درست است؟
راستش من آمار دقیقی ندارم، ولی به‌هرحال ما قبل از کرونا هم در فضای مجازی بودیم و بیننده‌های خودمان را داشتیم. من دقیق نمی‌توانم بگویم که آیا این مسأله روی ما تأثیر داشته یا نه؛ ضمن اینکه بازدید خیلی از آیتم‌های ما بستگی به موضوع هم دارد؛ یعنی آیتم‌های ثابتی نداریم. ممکن است در کوتاه‌مدت روی محصولاتی که در فضای مجازی عرضه می‌شود هم تأثیر بگذارد، ولی در نگاه کلی‌تر فضای مجازی دیگر غالب شده و روزبه‌روز دارد مخاطبان بیشتری جذب می‌کند. یعنی بعد از کرونا هم من گمان‌نمی‌کنم این رو آوردن مردم به فضای مجازی افت کند؛ ممکن است مردم در کوتاه‌مدت فاصله بگیرند، ولی به‌هرحال رسانه‌ها اکثرا به این سمت رفته‌اند و اکثر فعالیت‌ها دیگر دارد معطوف می‌شود به این فضا.
در «احمقانه‌ترین سریال تاریخ ایران» کاراکتر زن هم دارید؟
جایی که داستان اقتضا می‌کند چنین کاراکترهایی هم داریم. البته ما همیشه با این انتقاد مواجه بودیم که چرا کارهای‌مان مردانه است و کاراکتر زن کمتر داریم.
خب حرف حساب است. چرا کاراکتر زن ها اینقدر کمرنگ است؟
من درباره این موضوع می‌توانم چند دلیل بیاورم. اولین دلیل این است که خنداندن با کاراکتر زن کار بسیار سختی است یا حداقل برای نویسنده مرد کار سختی است (که برچسب جنسیتی هم مخصوصا در فضایی که جامعه پیدا کرده به آن نزنند). دلیل دوم این است که گوینده ثابت ما آقای علیمردانی بود و تمام کاراکترها را خودش می‌گفت و از آنجایی که بیشتر صداهایش هم مرد بودند، طبیعتا کاراکتر مرد هم بیشتر می‌شد. ما چند ماهی است که آیتم‌های تازه‌ای را شروع کرده‌ایم، نویسنده آنها هم خانم مونا زارع است و این آیتم‌ها درباره زنان خواهد بود. شخصیت اصلی اینها زنان هستند و برای آنها هم از گویندگان خانم استفاده‌می‌کنیم. منتها هنوز اینها پخش نشده‌اند. یعنی به‌طور جدی در این فضا هم وارد شده‌ایم و داریم کار می‌کنیم. ولی کلا در بخش پیش‌تولید و تیم نوشتاری ما حضور زنان بیشتر شده است. ما الان یک تیم سه، چهار نفره هستیم، به اضافه من و آقای آیدین سیار سریع، دو نفر از خانم‌ها هم هستند، خانم سحر به‌جو و مونا زارع که دارند به ما کمک می‌کنند. درواقع داریم این ضعف را پوشش می‌دهیم. درواقع من احساس کردم اگر ما بخواهیم درباره زنان بنویسیم، نمی‌تواند منصفانه باشد، بنابراین ترجیح‌دادم خود خانم‌ها بنویسند و نویسنده‌های خانم را جذب کردیم.
یعنی از اول که شما تصمیم گرفتید خالق کاراکترهای مرد باشید، به این دلیل بود که تیم‌تان مردانه بود و خانمی در تیم‌تان نبود؟
کمدی مقوله‌ای است که یک مقدار در آن خشونت و بی‌رحمی دارد و به همین دلیل کمی مردانه است، بنابراین اگر بخواهم صادقانه بگویم من شاید جز این بلد نیستم و شاید بلد نیستم طنزهایی کار کنم که خیلی خانم‌ها در آن پررنگ‌تر باشند. از من برنمی‌آید. ولی برای اینکه این ضعف جبران شود، سعی کردم از خانم‌ها در تیم تولید بیشتر استفاده کنیم که بسیار هم موثر بوده.
ما سه کاراکتر به اسم «سه کله تهی» داریم که اینها معمولا کارهای احمقانه می‌کنند منتها در این کارهای بلند دیگر سعی کردیم رفتارهای احمقانه اینها را چند پله هم جلوتر ببریم که کاملا غیرقابل پیش‌بینی باشد.
الان دیگر از «دیرین دیرین» متنفر نیستید؟
نه، ما سال گذشته هم کانسپت را عوض کردیم تا هم روح تازه‌ای در کار بدمیم، هم قالب‌های جدیدی اضافه کنیم که این کار بلند نیز یکی از تازه‌ترین‌های آنهاست. به نظرم این تنوع را لازم داشت. من این را چند قدم رو به جلو می‌دانم و اتفاق خوبی است. همان‌طور که «دیرین دیرین» چند سال پیش به‌عنوان اولین پروژه جدی مجازی با تعداد تولید بالا خودش را در این فضا مطرح کرد، الان هم به‌عنوان اولین کارهای بلند دارد وارد می‌شود و خودش را در معرض قضاوت مردم می‌گذارد.
آقای درخشی با اینکه در سال‌های اخیر در ایران انیمیشن‌های مختلفی تولید می‌شود و حتی بعضی از آثار به جشنواره‌های خارجی و اسکار می‌رسند و جایزه هم می‌گیرند، چرا روز جهانی انیمیشن در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود؟
نمی‌دانم. راستش خود من هم نمی‌دانستم امروز روز جهانی انیمیشن است (می‌خندد). ولی خب خیلی روزهای دیگر هم جدی گرفته نمی‌شود. درواقع به نظر می‌رسد انیمیشن جزو دغدغه‌های اصلی و حتی فرعی مسئولان ما نیست، متأسفانه. یعنی اصلا احساس نمی‌کنند که ما به انیمیشن نیاز داریم. برای‌شان مهم نیست و برای همین اهمیتش را از دست می‌دهد و امثال من هم که دارم در این حوزه کار می‌کنم، به جهت گرفتاری‌های فراوان اصلا متوجه نمی‌شوم.