ثبت جهانی یک سنت آیینی اجتماعی 60 ساله
آیین زیارتی قره کلیسا واقع در استان آذربایجان‌غربی ثبت جهانی شد
معاون میراث فرهنگی کشور ابراز امیدواری کرد با ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی شاهد حضور بیش از پیش زوار کشورهای مختلف بهعنوان سفیران فرهنگی و انتقال‌دهندگان پیام صلح‌دوستی ایرانیان و احترام به همه پیروان ادیان ابراهیمی باشیم.
آیین و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس مقدس (قره‌کلیسا) در پرونده‌ای مشترک با کشور ارمنستان عصر پنجشنبه بیست‌وهفتم آذر ۹۹ در روز چهارم پانزدهمین اجلاس مجازی کمیته بین‌الدول میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو با موافقت تمامی داوران کمیته در فهرست میراث جهانی قرار گرفت و بهعنوان شانزدهمین میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسید.
کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا) در کنار کلیسای سن استپانوس، کلیسای زورزور و دره شام به صورت یک مجموعه در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. قره کلیسا دومین کلیسای قدیمی جهان و یکی از معتبرترین و پرنقش‌ترین کلیساهای ارمنیان به شمار می‌رود.
آیین زیارتی قره کلیسا در سال ۱۳۸۸ بعد از دوسال کار پژوهشی با شماره ۵۲ در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شد و از سال گذشته موضوع ثبت جهانی آن مطرح شد
محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی کشور در حاشیه اجلاس مجازی کمیته بین‌الدول میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ضمن تبریک ثبت این آیین و مراسم زیارتی به جامعه ارامنه، مسیحیان ایران و جهان، روند رو به افزایش حضور سالانه زوار ارامنه و مسیحی از کشورهای ایران، ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و دیگر کشورهای جهان برای برگزاری این مراسم را بیانگر همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و ادیان مختلف در ایران و نگاه صلح‌طلبانه ایرانیان در طول تاریخ اعلام کرد.
احترام جمهوری اسلامی به پیروان سایر ادیان الهی
او با تأکید بر اینکه در جهان مسیحیت و حتی کشورهای دیگر آیین‌های مذهبی به ندرت با این شکوه و با این تعداد زائر از کشورهای مختلف برگزار می‌شود، در زمینه اهمیت ثبت این آیین گفت: «برگزاری آیین مذهبی سایر ادیان الهی با حضور پیروان این ادیان از دیگر کشورهای جهان در کشوری مسلمان با امنیت کامل و محیطی امن با همکاری تمامی نهادها و دستگاه‌های دولتی و تلاش برای مرمت و نگهداری بناها و آثار تاریخی این ادیان گواه روشن احترام جمهوری اسلامی ایران به پیروان سایر ادیان الهی است.»
قره کلیسا در ۲۰کیلومتری شمال‌شرقی چالدران و روی مزار «تادئوس»، یکی از حواریون حضرت مسیح(ع) احداث شده و تاریخچه ساخت آن بهعنوان اولین کلیسای جهان مسیحیت بر اساس اسناد موجود به بعد از شهادت تاتائوس مقدس توسط جانشین پادشاه ارمنستان برمی‌گردد
معاون میراث فرهنگی کشور ابراز امیدواری کرد با ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی شاهد حضور بیش از پیش زوار کشورهای مختلف بهعنوان سفیران فرهنگی و انتقال‌دهندگان پیام صلح‌دوستی ایرانیان و احترام به همه پیروان ادیان ابراهیمی باشیم.
مراسم مذهبی «باداراک» به صورت سالانه با حضور ارامنه کشورهای ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و دیگر کشورهای جهان برگزار می‌شود و یکی از هفت آیین مقدس در تمام فرقه‌های مسیحیت است.
قره کلیسا در ۲۰کیلومتری شمال‌شرقی چالدران و روی مزار «تادئوس»، یکی از حواریون حضرت مسیح(ع) احداث شده و تاریخچه ساخت آن بهعنوان اولین کلیسای جهان مسیحیت بر اساس اسناد موجود به بعد از شهادت تاتائوس مقدس توسط جانشین پادشاه ارمنستان برمی‌گردد.
جلیل جباری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح داد: «این آیین مربوط به شهادت یکی از دوازده حواریون حضرت عیسی مسیح ع) به نام تادئوس است که از سال ۱۹۵۴ تاکنون به مدت ۶۶سال به صورت خودجوش توسط ارامنه شمال ایران در کلیسای تادئوس (قره کلیسا) طی سه‌روز متوالی در مردادماه هر سال برگزار می‌شود.»
برگزاری آیین مسیحیت از غسل تعمید تا نذر شمع
آیین و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا) همه‌ساله طی سه‌روز متوالی با حضور زوار ارمنی و مسیحی از ایران، ارمنستان و کشورهای دیگر جهان برگزار می‌شود. دو روز اول به رویدادهای فرهنگی از جمله مراسم غسل تعمید نوزادان و کودکان، مراسم عروسی، نذر شمع و غیره در کلیسا و محوطه اطراف اختصاص دارد.
در صبح روز سوم مراسم اصلی با نواختن ناقوس کلیسا آغاز می‌شود و اسقف خلیفه‌گری شمال‌غرب ایران مسئولیت برگزاری این مراسم را به عهده دارد و روحانیان کلیساهای ارومیه، جامع ایروان، اصفهان و تهران به او در برگزاری این مراسم یاری می‌کنند.
مطرح‌شدن ثبت جهانی آیین از سال گذشته
پرونده ثبت جهانی این مراسم مقدس توسط میراث فرهنگی و پایگاه جهانی کلیساها به صورت مشترک با کشور ارمنستان، تهیه و در اسفندماه سال گذشته به یونسکو ارسال شده بود.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی این مراسم با عظمتی خاص فقط در ایران و در چالدران برگزار می‌شود: «این آیین با هدف بزرگداشت سالگرد «تادئوس» و وحدت اجتماعی خود ارامنه و نیز توسعه گردشگری برگزار می‌شود و ارامنه اصفهان، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی و تهران و کشورهای دیگر در این مکان حضور می‌یابند. البته امسال به دلیل همه‌گیری کرونا این مراسم برگزار نشد.»
مراسم مذهبی «باداراک» به صورت سالانه با حضور ارامنه کشورهای ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا و دیگر کشورهای جهان برگزار می‌شود و یکی از هفت آیین مقدس در تمام فرقه‌های مسیحیت است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی گفت: «بنای قره کلیسا (کلیسای تادئوس مقدس) جزو دو اثر ثبت‌شده جهانی آذربایجان‌غربی است و بیشتر صاحب‌‌نظران آن را قدیمیترین کلیسای جهان می‌دانند.»
جباری به «شهروند» توضیح داد: «در کنار تخت سلیمان، مجموعه قره کلیسا به دلیل اثر جهانی‌بودن برای خود ضوابط خاصی دارد و گسترش زیرساخت‌ها و مرمت‌های اساسی و بحث‌های بوم‌گردی آن همواره در دستور کار بوده است.»
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی از تلاش برای احیای قسمت‌های مختلف کلیسا که فرسوده و از کارافتاده شده، خبر داد: «تا پایان امسال عصارخانه قره‌کلیسا نیز که راهبان در گذشته روغن‌گیری می‌کردند و هم‌اکنون تنها بقایا و اهرم‌های این عصارخانه باقیمانده، دوباره احیا و مرمت می‌شود.»
تاریخچه کلیسایی قدیمی با سنگ‌های سیاه و سفید
گفته می‌شود بعد از شهادت حواریون حضرت مسیح(ع) او را در محل کنونی کلیسای تادئوس به خاک سپرده‌اند و بعدها روی قبر او نمازخانه کوچکی ساخته‌اند؛ این نمازخانه در قرن هفتم میلادی به کلیسای بزرگ و مجللی تبدیل شده است.
جمعی معتقدند که قره، پیشوند اسم مکان و به معنی بزرگ است. در این‌صورت قره کلیسا به معنی کلیسای بزرگ است. این کلیسا در۲۰کیلومتری شمال‌شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده است. مورخان سده هشتم هجری به بعد، گاهی به مناسبتی یادی از کلیسای تادئوس کرده اند و آن را «قراکلیسا» نامیده اند. چون قسمت خاوری بنای کلیسا با سنگ سیاه ساخته شده است.
بنابر روایتی که موسی خورنی تاریخ‌شناس مشهور ارمنیان کرده، تاریخ ساخت قره کلیسا در آذربایجان‌غربی به اوایل دوره مسیحیت برمی‌گردد.
در طول تاریخ قره کلیسا بارها مورد هجوم قدرت‌ها و حکومت‌ها قرار گرفته و همچنین بلایای طبیعی آسیب‌های زیادی را به آن وارد ساخته که توسط افراد خیّر یا دولت‌ها مجددا بازسازی شده است.
این کلیسا از دو بخش قدیمی سیاهرنگ و بخش جدید سفیدرنگ نیز تشکیل شده که هرکدام برای خود تاریخچه‌ای دارد.
همان‌طور که اشاره شد، به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی که قره کلیسا در آذربایجان‌غربی داراست، در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این کلیسا به دلیل اینکه این مجموعه قدیمیترین و برجسته‌ترین نمادهای معماری جهان را در خود حفظ کرده، در سال ۱۳۸۷ برابر با سال ۲۰۰۸ میلادی به ثبت جهانی هم رسید.
گواه استثنایی از یک تمدن زنده و سنت فرهنگی
مجموعه قره کلیسا، شامل سه کلیسای اصلی با نام‌های قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و دزور دزور بهعنوان نهمین اثر تاریخی ایران در سی‌ودومین کمیته میراث جهانی یونسکو در کبک کانادا ثبت جهانی شد.
در طول تاریخ قره کلیسا بارها مورد هجوم قدرت‌ها و حکومت‌ها قرار گرفته و همچنین بلایای طبیعی آسیب‌های زیادی را به آن وارد ساخته که توسط افراد خیّر یا دولت‌ها مجددا بازسازی شده است
از جمله شاخص‌هایی که سازمان جهانی یونسکو از آنها بهعنوان دلایل ثبت قره کلیسا در یونسکو یاد کرد نیز، عبارت بودند از بنایی که نشان‌دهنده تبادل ارزش‌‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری، برنامه‌‌ریزی شهری با طراحی چشم‌‌انداز است.
گواهی بی‌‌همتا یا دست‌‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی، تمدن زنده و نمونه‌‌ای برجسته در معماری همراه با تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان می‌دهد.