«قلعه کهنه» سرپناهی به قدمت تاریخ

این روزها ویرانه‌های شهر خشتی «قلعه کهنه» در ساحل رود هیرمند در جنوب افغانستان سرپناه افغانستانی‌هایی است که خشونت طالبان خانه‌هایشان را از آنها گرفته است. این شهر با دیرینگی هزاران ساله و به طول 10کیلومتر روزگاری اقامتگاه زمستانی سلاطین غزنوی و سلسله غوریان بوده است. این دژ اُخرایی، که در دل صخره‌های ساحل هیرمند خودنمایی می‌کند، با وجود اهمیت فراوان تاریخی به دلیل جنگ، خشونت و عدم ثبات سیاسی پس از حفاری‌های «هیأت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان» دهه 1950 بدون مرمت به حال خود رها شده و رو به نابودی گذاشته است. قلعه کهنه که نزد باستان‌شناسان به «لشکری بازار» معروف است، به دلیل وسعت، معماری چشمگیر و دیوارنگاره‌های آن مورد توجه بین‌المللی قرار گرفته است. در زمان حفاری‌ها چندین کاخ، مسجد و دیگر ساختمان‌های جانبی نظیر کارگاه‌های سفال و صنایع دستی و همچنین صندوق‌های یخی برای نگهداری غذا در «قلعه کهنه» یافت شد. از مهم‌ترین یافته‌ها نقاشی‌هایی مربوط به صحنه‌های درباری است که با توجه به اصول اعتقادی آن دوره بسیار پیشرو به حساب می‌آمدند. این نقاشی‌ها به موزه کابل منتقل شدند که متأسفانه طی جنگ دهه 1990 از بین رفته یا دزدیده شدند و فقط عکس‌های آنها به جای مانده است.
از اکتبر گذشته، افزایش حملات طالبان و اشغال زمین‌ها تعداد زیادی کشته و هزاران آواره در ولایت هلمند به جای گذاشته است. برخی از این آوارگان در شهر «لشکرگاه»، مرکز ولایت هلمند که همچنان تحت کنترل دولت است، ساکن شده و بقیه پناهجویان به ویرانه‌های قلعه کهنه پناه آورده‌اند. در یکی از اتاق‌ها «آقا محمد» گهواره کودکش را از سقفی از نی آویزان کرده است. «محمد» یک افسر پلیس که منطقه محل زندگی و خدمتش به دست طالبان افتاده است، با اشاره به ترک‌های سقف می‌گوید که می‌ترسد سقف بر سرشان آوار شود و انتظار دارد که دولت برای آنها سرپناهی تهیه کند. «بی‌بی حلیمه» که سه پسرش را در جنگ از دست داده است، می‌گوید از دولت انتظار حمایت دارد. بسیاری از خانواده‌های پناهنده به این قلعه، از خانواده‌های افسران پلیس هستند که بدون سرپناه و از روی ناچاری به این ویرانه‌ها پناه آورده‌اند.
و هم‌اکنون مدیر هیأت باستان‌شناسی نگران اثر غارت‌های مکرر، اثرات گرمایش زمین و سیلاب رودخانه هیرمند و همچنین حضور پناهجویان در این مکان تاریخی است، هرچند کاهگل و گل رسی که برای مستحکم سازی دیوارها و برج و باروها به آن اضافه شده تا حدی می‌تواند به محافظت از آن کمک کند. او می‌گوید احداث یک «پارک باستان‌شناسی» در این منطقه به کمک پناهجویان برای آنها ایجاد شغل کرده و باعث می‌شود که خارج از دیوارهای این محوطه تاریخی ساکن شوند.
مترجم: مهرناز الماسی
منبع : Arab News