143؛ شاخص آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون است برای امروز تهران -چهارشنبه دوم آذر- آسمان تهران آفتابی است. هرچند آبوهوای تهران در برخی مناطق در محدوده ناسالم ایستاده؛ ناسالم برای همه. برخی مناطق هم آبوهوای ناسالم دارند -نارنجی-، البته برای گروههای حساس. البته کیفیت هوای امروز در ایستگاه باقرشهر روی شاخص 232 ایستاده؛ هوای بسیار ناسالم -بنفش-. آلودگی هوا؛ متهمی که با زرد شدن برگ درختان هرساله نامش سر زبانها میافتد و تا رسیدن بهار سوژه خبرهاست. پروندهای که هرساله قطورتر از سال گذشته از وارونگی دما میگوید بدون هیچ راهکار اساسی برای بستن آن. آلودگی هوا، سوژه تکراری که هر سال با هشدار برای گروههای در معرض خطر در قالب یک خبر از رسانههای رسمی شروع میشود یا نیمنگاهی به تابلوهای اندازهگیری میزان آلایندههای موجود در هوا. روندی تکراری و متاسفانه عادی.
لیلا مهداد_شهروندآنلاین؛ 143؛ شاخص آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون است برای امروز تهران -چهارشنبه دوم آذر- آسمان تهران آفتابی است. هرچند آبوهوای تهران در برخی مناطق در محدوده ناسالم ایستاده؛ ناسالم برای همه. برخی مناطق هم آبوهوای ناسالم دارند -نارنجی-، البته برای گروههای حساس. البته کیفیت هوای امروز در ایستگاه باقرشهر روی شاخص 232 ایستاده؛ هوای بسیار ناسالم -بنفش-.
آلودگی هوا؛ متهمی که با زردشدن برگ درختان هرساله نامش سر زبانها میافتد و تا رسیدن بهار سوژه خبرهاست. پروندهای که هرساله قطورتر از سال گذشته از وارونگی دما میگوید بدون هیچ راهکار اساسی برای بستن آن. آلودگی هوا، سوژه تکراری که هر سال با هشدار برای گروههای در معرض خطر در قالب یک خبر از رسانههای رسمی شروع میشود یا نیمنگاهی به تابلوهای اندازهگیری میزان آلایندههای موجود در هوا. روندی تکراری و متاسفانه عادی.
دو سال کرونایی را پشتسر گذاشتیم. سالهایی که مدارس تعطیل بودند و دورکاریها اجرا میشد. بنابراین تردد در شهر کمتر شده بود. با گذر از دوران اوج کرونا تردد در شهر بیشتر شده، به همین دلیل میزان آلایندگیها بالا رفته است. شرایط بهگونهای است که با کوچکترین پایداری جو افزایش آلایندهها را تجربه میکنیم.
زمستان امسال روزهای آلاینده بیشتر در قیاس با سال گذشته
تراژدی آلودگی هوا دوباره با پاییز استارت خورده. روزهای ناسالمی که قابل پیشبینی نیستند آمارشان به چند روز خواهد رسید. به گفته رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا نمیتوان پیشبینی کرد چند روز آلوده خواهیم داشت. به باور «صادق ضیاییان» شرایط بهگونهای است که میزان آلایندهها و تولید آلایندههای جدید در شهر بیشتر شدهاند: «دوسال کرونایی را پشتسر گذاشتیم. سالهایی که مدارس تعطیل بودند و دورکاریها اجرا میشد. بنابراین تردد در شهر کمتر شده بود. با گذر از دوران اوج کرونا تردد در شهر بیشتر شده، به همین دلیل میزان آلایندگیها بالا رفته است.» «ضیاییان» با اشاره به اینکه منابع تولید آلایندهها افزایش را تجربه کردهاند، گفت: «شرایط بهگونهای است که با کوچکترین پایداری جو افزایش آلایندهها را تجربه میکنیم.»
پایداری جو تا امروز -چهارشنبه دوم آذرماه- ادامهدار بوده: «بدترین شرایط را برای امروز بهویژه صبح داشتیم. درواقع شرایط جوی بهگونهای است که میتواند بیشترین میزان آلایندهها را در خود جای بدهد.» به اعتقاد رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا خوشبختانه تعطیلی مدارس ابتدایی مقداری آلایندهها را کاهش داده: «اگر شرایط بهخوبی مدیریت شود، میتوان گفت مشکل خاصی نخواهیم داشت.»
تاکید «ضیاییان» بر این مسأله است که نمیتوان پیشبینی کرد در پاییز و زمستان چند روز آلاینده خواهیم داشت. او میگوید: «ما انتظار داریم زمستان امسال بیش از سال گذشته روزهای آلاینده را تجربه کنیم.» به گفته رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا شهرهای تهران و کرج اولین شهرهاییاند که نسبت به پایداری هوا واکنش نشان میدهند: «بعد از تهران و کرج شهرهایی همچون مشهد، تبریز، اصفهان و کرمان قرار دارند.»
خودروهای فرسوده 4 تا 5 برابر بیشتر آلودگی تولید میکنند
در دوران بعد از ایام کرونا و تغییرات آن قرار داریم. دورهای که دورکاریها و تعطیلی مدارس و دانشگاهها دیگر بیمعنی شدهاند و زندگی به حالت قبل از همهگیری برگشته است. به گفته سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم در این بازه زمانی باید چند نکته را موردتوجه قرار بدهیم: «اول اینکه متاسفانه به دلیل ضعف مالی شهرداری تهران و عدمپشتیبانی دولت برای تامین ناوگان یا نوسازی خودروهای فرسوده، ظرفیت حملونقل عمومی تهران 40 تا 45درصد کاهش را به خود میبیند.» «آرش حسینیمیلانی» با اشاره به اینکه واگنهای مترو و تعداد سرویسدهی قطار شهری کاهش یافته، میگوید: «کاهش سرویسدهی مترو باعث شده شهروندان در صورت تمایل به استفاده از حملونقل عمومی نتوانند بهرهای از آن داشته باشند. درواقع پاسخگویی سیستم کمتر شده و این به تنهایی نکته بسیار مهمی است.»
«حسینیمیلانی» افزایش خودروهای فرسوده را در تشدید آلودگی هوا دخیل میداند: «خودروهای فرسوده چهار تا پنج برابر خودروهای عادی آلودگی تولید میکنند. این مسأله در موتورسیکلتها بیشتر هم هست.»

خودروهای فرسوده، شرایط اقتصادی و سازوکارهایی که ابتر باقی ماندند
خودروهای فرسوده؛ معضلی که بعد از سالها هنوز حل نشده تا پاییز و زمستان بر شدت آلودگی بیفزایند. به گفته سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم جایگزینی خودروهای فرسوده نیازمند سازوکار مالی متناسب است. «حسینیمیلانی» با اشاره به اینکه در گذشته یکی از سازوکارها خودروهای وارداتی بود که با ممنوعیت واردات آن، این سازوکار از بین رفت، گفت: «سازوکار جانشین تولید داخل بود. سازوکاری که به دلیل مقاومت تولیدکنندگان داخلی و لابیهایی که دارند، بیثمر باقی ماند.»
«حسینیمیلانی» شرایط اقتصادی کشور را هم در این مسأله دخیل میداند؛ ابترماندن سازوکار تولید داخل. او به تصویب قانونی در مجلس شورای اسلامی اشاره دارد: «در مجلس تصویب شد تولیدکننده داخلی برای هر 5-4 پلاک تولیدشده یک کارت خودرو ابطال کند. این سازوکار هم با افزایشیشدن قیمت خودروهای فرسوده ابتر باقی ماند. درواقع گواهی اقساط به لحاظ قیمتی پوششدهی لازم را ندارد، بنابراین گواهی اقساط سازوکار فعالی نخواهد بود در شرایط فعلی.»
سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم از افزایش درصد خودروهای فرسوده سواری سبک و دیزل سنگین میگوید: «واقعیت امر این است که دولت توان مالی حمایت از نوسازی دیزل سنگین را ندارد، نتیجه این میشود که شاهد آلایندگی بهطور عموم در حال افزایش است.»
از گازوییل پاک استفاده کنیم نه مازوت!
تبریز، اصفهان و اراک اسیر مازوتسوزی. تیترهایی که در گفتن از آلودگی هوا در کنار خودروهای فرسوده، حملونقل عمومی و … مازوت را نشانه میروند. اگرچه 11/09/1400 معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیطزیست کشور اعلام کرد که در نیروگاههای مشهد، اهواز، کرمان، ایرانشهر و بیستون در کرمانشاه از مازوت استفاده میشود. شهرکهای صنعتی در شهرهای دیگر خلاصه نمیشوند و استان تهران هم شهرکهای صنعتی به خود میبینند. به عنوان نمونه در پاکدشت حدود سه تا چهار شهرک صنعتی وجود دارد. در اسلامشهر، قلعه حسنخان، قرچک و شهرری با تمرکز و تعدد واحدهای صنعتی مواجهایم. به گفته سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم نگرانی که در دو سال اخیر وجود داشته اینکه به دلیل مازوتسوزی در اطراف شهرهای بزرگ این افزایش بار آلودگی را شاهد باشیم: «در مورد چند شهر مانند تهران سازمان محیطزیست اعلام کرد مازوت مصرف نمیشود.» عضو کمیسیون انرژی مجلس آذر 1400 از مصرف روزانه 33میلیون لیتر مازوت در نیروگاههای کشور خبر داد. این در حالی است که براساس نظر متخصصان انرژی، استفاده از مازوت در نیروگاهها، صرفه اقتصادی ندارد، چراکه قیمت گاز از مازوت کمتر است.
«حسینیمیلانی» در اینخصوص ادامه میدهد: «واقعیت این است که در سایر شهرهای کشور مانند اراک مازوتسوزی میشود. یا در نیروگاه شهید رجایی احتمال مازوتسوزی وجود دارد. همه این موارد یعنی افزایش آلودگی.» «حسینیمیلانی» معتقد است راهحل این مسأله کوتاهمدت نیست: «مسأله اساسی این است که نیروگاهها باید مجهز شوند به سیستمهای گوگردزدایی. اتفاقی که در بودجه 1401 لحاظ شده بود. به هر حال بحث اصلی این است که اگر مجبوریم از سوختی به غیر از گاز استفاده کنیم، حداقل از گازوییل پاک بهره ببریم، نه مازوت.»
قانون هوای پاک نیازمند اصلاح در بخش سازوکارهای تامین مالی است تا منابع مالی موردنیازش تثبیت شوند: «نکته بعدی اجرا و نظارت بر این قانون است. در بحث نظارت، مجلس موظف است پیگیری مستمری در این زمینه داشته باشد تا بتواند دستگاههای مختلف را پاسخگو کند. البته کمیسیون اصل 90 در این زمینه فعالتر شده، اما همچنان به دقتنظر بیشتری نیاز دارد.»
قانونی که اجراییشدن به خود ندید
آمارهای مربوط به شهر تهران بر این مسأله تاکید دارند که 12درصد ذرات معلق از ناحیه نیروگاههاست. 12درصدی که میانگین سالانه عنوان شده است. شاید همین درصد مبنایی بر مسأله مازوتسوزی در نیروگاهها باشد، اگرچه سازمانها و ارگانهای پاسخگو این مسأله را کتمان میکنند. در این میانه اما کسی از قانون هوای پاک حرفی به میان نمیآورد. قانونی که ماده 18 آن ضرورت استانداردسازی سوخت مازوت را به نیروگاهها و صنایع تکلیف کرده است. تکلیفی که به نظر میرسد تصمیمگرفته ابتر باقی بماند. سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم معتقد است قانون هوای پاک، آرزوی قدیمی بوده برای فعالان محیطزیست: «تصویب این قانون یک گام رو به جلو بوده، اما خلأهایی به خود میبیند.» به گفته «حسینیمیلانی» در بخش سازوکارهای مالی برای ردیفی در نظر گرفته شده، تصحیح نشده چگونه باید تامین مالی کنند: «به عنوان نمونه اگر بخواهیم موتورسیکلتها را برقی کنیم، از چه منابعی باید استفاده کنیم. البته منابع شهرداری پاسخگوی چنین نیازی نیست.» به گفته «حسینیمیلانی» یکی از منابع در نظر گرفته برای این امر جرایم رانندگی است. جرایمی که وقتی به فصل بودجه میرسند دستگاههای مختلف مدعی میشوند هرکدام سهمی از آن دارند: «واقعیت امر این است که شهرداری قدرت چانهزنی به اندازه این دستگاهها ندارد.»
سخنگوی کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای پنجم معتقد است قانون هوای پاک نیازمند اصلاح در بخش سازوکارهای تامین مالی است تا منابع مالی موردنیازش تثبیت شوند: «نکته بعدی اجرا و نظارت بر این قانون است. در بحث نظارت، مجلس موظف است پیگیری مستمری در این زمینه داشته باشد تا بتواند دستگاههای مختلف را پاسخگو کند. البته کمیسیون اصل 90 در این زمینه فعالتر شده، اما همچنان به دقتنظر بیشتری نیاز دارد.»
نوع سوخت تاثیر زیادی ندارد!
قانون هوای پاک بند یا ماده قانونی را به خود اختصاص داده درخصوص خروجی واحدهای صنعتی. ماده قانونی که تاکید بر کنترل خروجی واحدهای صنعتی دارد. به گفته معاون نظارت و پایش حفاظت محیطزیست استان تهران در صورتی که واحدهای صنعتی خروجیشان را کنترل کنند، دیگر نوع سوخت تاثیر زیادی ندارد. مهم استانداردبودن خروجی است. به اعتقاد «زهره عبادتی»، ممکن است واحد صنعتی هر نوع سوختی مصرف کند و مشکلی از نظر زیستمحیطی ایجاد نکند. در مقابل این احتمال وجود دارد یک واحد صنعتی حتی از گاز طبیعی استفاده کند، اما برخی پارامترهایش بالا باشد: «با حساسیتی که نسبت به استان تهران وجود دارد، نگاه ما بیشتر بر استانداردبودن خروجی واحدهای صنعتی است.»
هزینههای اقتصادی، معضل بعدی آلودگی هواست. معضلی که همیشه مغفول مانده و برآوردی از آن در دست نیست. به گفته «عبادتی» واقعیت این است که در بحث هزینههای اقتصادی آلودگی هوا محاسبهای صورت نگرفته: «قطعا تاثیری که آلودگی بر سلامت شهروندان دارد، بیشتر از هزینهای است برای رفع این معضل باید هزینه شود.»
واقعا نمیتوان گفت این عدد صفر شده یا خیلی پایین آمده، اما کنترل خوبی صورت گرفته است. به گفته «عبادتی» اداره کل محیطزیست اقدامات و نظارتهایی در راستای قانون هوای پاک داشته: «بسیاری از واحدهای صنعتی رو آوردهاند به بهبود و ارتقای سیستمهای فیلتراسیون. همه این موارد باعث شده به یک خروجی بهتری در بحث واحدهای صنعتی برسیم.»
نیازمند توسعه حملونقل پاک هستیم
«تایید نمیکنیم در تهران مازوتسوزی داریم.» به گفته معاون نظارت و پایش حفاظت محیطزیست استان تهران در قانون هوای پاک تاکید بر استانداردبودن خروجی واحدهای صنعتی است: «گاهی خروجی یک واحد صنعتی امکان دارد به دلیل فرآیندش آلوده باشد، یعنی نوع تولیداتش.» «عبادتی» معتقد است کنترل خروجی واحدهای صنعتی در تهران بهخوبی کنترل شده است: «واقعا نمیتوان گفت این عدد صفر شده یا خیلی پایین آمده، اما کنترل خوبی صورت گرفته است.» به گفته او اداره کل محیطزیست اقدامات و نظارتهایی در راستای قانون هوای پاک داشته: «بسیاری از واحدهای صنعتی رو آوردهاند به بهبود و ارتقای سیستمهای فیلتراسیون. همه این موارد باعث شده به یک خروجی بهتری در بحث واحدهای صنعتی برسیم.»
واحدهای صنعتی استان تهران آمار قابل توجهی دارند، اگرچه براساس مطالعات سیاهه انتشار سهم واحدهای صنعتی در آلایندگی 18درصد تخمین زده شده است: «این مطالعات مربوط به سال 96 است. اگر در حال حاضر بررسی در اینخصوص انجام شود، بیشک این درصد کاهشی خواهد بود.»
به گفته معاون نظارت و پایش حفاظت محیطزیست استان تهران بیشترین سهم آلایندگی تهران مربوط به منابع متحرک است: «این موضوع نیازمند توسعه حملونقل پاک است. مسألهای که حائزاهمیت است در کلانشهری مثل تهران.» به اعتقاد «عبادتی» حملونقل عمومی باید توسعه بیابد: «صرفنظر از فرسودهبودن ناوگان عمومی تعداد این ناوگان هم پاسخگوی نیازهای روزانه تهران نیست.» به گفته معاون نظارت و پایش حفاظت محیطزیست استان تهران 24درصد آلودگیهای استان تهران سهم خودروهاست: «توسعه و نوسازی ناوگان حملونقل باید در دستور کار قرار بگیرد.»