چگونه حالات ذهنی بر واکسن کرونا تأثیر می‌گذارد؟
اثبات شده است فشارهای روانی از استرس گرفته تا تنهایی و کم‌خوابی بر واکنش ایمنی بدن به واکسن‌ها تأثیر می‌گذارد
«خوب بخواب. برای استراحت وقت بگذار. با دوستان و خانواده ارتباط برقرار کن»؛ چنین مواردی در هر زمانی توصیه می‌شود، اما ممکن است در روزهای پیش‌رو -که با پاندمی کرونا دست به گریبانیم- اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
فرشته کیانی: بر اساس شواهدی که رو به افزایش است، وضعیت روانی ما واکنش سیستم ایمنی بدن به واکسن -از جمله تولید آنتی‌بادی‌های محافظ که به دفع ویرس کمک می‌کند- را شکل می‌دهد.
می‌دانستیم که عوامل فیزیکی، مانند شاخص توده بدنی (BMI)، ممکن است تأثیر فوری بر اثر واکسن داشته باشند. به‌عنوان مثال، اواخر فوریه، مطالعه‌ای روی کارکنان مراقبت‌های بهداشتی ایتالیایی نشان داد چاقی واکنش آنتی‌بادی را به واکسن فایزر/بایون‌تک کاهش می‌دهد. اما بر اساس شناخت ما از واکسن‌های مختلف برای سایر بیماری‌ها، واضح است که سلامت روان و سطح کلی استرس ما نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
پروفسور دانیل دیویس، ایمونولوژیست در دانشگاه منچستر می‌گوید: «طیف وسیعی از نظریات درباره اینکه چه چیزهایی ممکن است به سیستم ایمنی بدن کمک کند یا به آن آسیب برساند، وجود دارد، اما بیشتر دانشمندان موافقند که استرس تأثیر دارد.»
اما شواهد چیست و چگونه می‌توانیم از این اطلاعات استفاده کنیم؟ پروفسور جانیس کیکلت گلسر از کالج پزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو، پیشگام بسیاری از این تحقیقات است. در دهه 1990، او گروهی از دانشجویان پزشکی را که واکسن هپاتیت B دریافت کرده بودند، طی آزمایش‌هایی طاقت‌فرسا بررسی کرد. این واکسن به‌طور معمول به سه‌بار تزریق نیاز دارد که طی دوره‌ای هفت‌ماهه انجام می‌شود. اما 25درصد از این دانشجویان پس از نخستین دوز شروع به تولید سطوح مشخصی از آنتی‌بادی کردند و ویژگی بارز آنان این بود که اضطراب‌شان به میزان چشمگیری کمتر از سایر دانشجویان بود. به نظر می‌رسید آرامش و خونسردی آنان باعث واکنش سریع‌تر شده است!
پروفسور دانیل دیویس، ایمونولوژیست در دانشگاه منچستر می‌گوید: «طیف وسیعی از نظریات درباره اینکه چه چیزهایی ممکن است به سیستم ایمنی بدن کمک کند یا به آن آسیب برساند، وجود دارد، اما بیشتر دانشمندان موافقند که استرس تأثیر دارد.»
تأثیر فشار روانی بر ایمنی ماندگار
برای بررسی پیامدهای استرس در جمعیت مسن‌تر، تیم خانم کیکلت گلسر گروهی از افرادی را هدف قرار داد که مراقب همسر مبتلا به زوال عقل بودند. معلوم است که مراقبت شبانه‌روزی سطح استرس را بسیار بالا می‌برد و کیکلت گلسر دریافت که این مسأله، واکنش بدن را در برابر واکسن آنفلوآنزا تضعیف می‌کند. چهار هفته پس از تزریق واکسن، فقط 38درصد از مراقبان تحت استرس، افزایش چشمگیری در آنتی‌بادی‌های مربوط نشان دادند، در مقایسه با 66درصد در گروه کنترل که از نظر سن و زمینه اقتصادی همسان بودند. در این مورد، پیامدهای استرس به ویژه در شرکت‌کنندگان مسن‌تر مشهود بود که به‌طور کلی پاسخ‌های ایمنی ضعیف‌تری دارند.
نکته مهم این است که فشار روانی همچنین ممکن است بر ایمنی ماندگار واکسن‌ها تأثیر داشته باشد. آنلیس مدیسون، روانشناس بالینی در آزمایشگاه کیکلت گلیسر، که اخیرا در تدوین مقاله‌ای همکاری کرده است که نتیجه این تحقیق را در مورد همه‌گیری کووید- 19 توضیح می‌دهد، گفت: «این نه تنها ایجاد واکنش محافظتی به واکسن را طولانی‌تر می‌کند، به نظر می‌رسد استرس دائمیِ مراقبت‌کننده، پاسخ آنتی‌بادی را تضعیف می‌کند. بنابراین ممکن است ایمنی به مدت طولانی دوام نیاورد و این، امکان دارد واکسیناسیون‌های مکرر را برای حفظ ایمنی ضروری کند.» بدتر از آن، به نظر می‌رسد استرس عملکرد سلول‌های T را- که خط دفاعی مهم دیگری در برابر بیماری‌ها هستند- مختل می‌کند.
مکانیسم‌های مقابله‌ای، خواب، حمایت اجتماعی، کیفیت ازدواج!
تأثیر استرس ممکن است به مکانیسم‌های مقابله شخصی ما بستگی داشته باشد. پروفسور سوزان سگرستروم از دانشگاه کنتاکی با پرسش از مراقبان درباره الگوهای فکری خود، دریافت که نشخوار فکری منفی (افکار آزاردهنده درباره تجربیات و احساسات منفی) ممکن است تأثیر استرس را بر سیستم ایمنی بدن، در مقایسه با افرادی که می‌توانند با موضوعات معمولی‌تری فکر خود را مشغول کنند، افزایش دهد. این یافته ممکن است توضیح دهد که چرا در افرادی که نمره بالایی در روان‌رنجوری کسب می‌کنند، واکنش و تأثیر واکسن میل به مختل‌شدن می‌کند!
همچنین واکنش ما به واکسن ممکن است به خواب‌مان بستگی داشته باشد، که اغلب بر اثر استرس مختل می‌شود. در آزمایشی در سال 2003، از گروهی از بزرگسالان جوان خواسته شد 36 ساعت پس از دریافت واکسن هپاتیت A بیدار بمانند. یک ماه بعد، میزان آنتی‌بادی آنان تقریبا نصف گروهی بود که در شب واکسیناسیون خوابی عادی و معمولی داشتند!
چند آزمایش فواید «ذهن‌آگاهی»، «ورزش تای‌چی» و «نوشتن درمانی بیانگر» (که در آن افراد احساسات فروخورده و سرکوب‌شده خود را کوتاه می‌نویسند، بدون در نظر گرفتن علایم نگارشی یا سایر جنبه‌های فنی نوشتن) را در به حداکثر رساندن تأثیر واکسن‌ها بررسی کرده که نتایج امیدوار‌کننده بوده است.
مانند استرس مزمن، به نظر می‌رسد خواب ضعیف سیستم ایمنی را «فراموشکار» می‌کند که منجر به کاهش محافظت در بلندمدت می‌شود.
در نهایت، سطح حمایت اجتماعی که دریافت می‌کنیم، مهم است. اکنون به‌خوبی پذیرفته شده که تنهایی ممکن است منبع ناراحتی باشد و تأثیر چیزهایی مانند فقر را افزایش دهد. اگر شبکه‌ای از افراد در اطراف‌تان نباشند که بتوانند بار و فشار زندگی شما را کاهش دهند، حتی چالش‌های کوچک و روزمره هم بسیار طاقت‌فرسا خواهد بود.
افرادی با روابط اجتماعی کوچک‌تر، به نظر می‌رسد محافظت ضعیف‌تری پس از دریافت واکسن نشان می‌دهند. به دلایل مشابه، اثربخشی واکسن حتی ممکن است به کیفیت ازدواج شما بستگی داشته باشد! در تحقیقی، زوج‌های شادتر نسبت به کسانی که احساس می‌کردند ارتباط عاطفی با همسر خود ندارند، واکنش‌های ایمنی موثرتری با دریافت واکسن آنفلوآنزا نشان دادند!
استرس و واکسن کووید
در حالی‌که مکانیسم‌هایی که پشت این تأثیرهاست هنوز در حال بررسی است، دانشمندان با مطالعه ایمنی‌شناسی عصبی روانی، راه‌های بسیاری پیدا کرده‌اند که ذهن می‌تواند بر بدن تأثیر بگذارد.
هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌توانند عملکرد کلی سیستم ایمنی را مختل کنند. بدخوابی و افسردگی ناشی از استرس مزمن نیز می‌تواند منجر به التهاب درجه پایین در بدن شود که به نظر می‌رسد مانع از تولید آنتی‌بادی نیز می‌شود.
پروفسور آنا ویتاکر، که در رشته پزشکی رفتاری در دانشگاه استرلینگ تحقیق می‌کند، تأکید کرد میانگین اثربخشی واکسن‌های کووید به‌طور کلی بسیار زیاد است، اما با وجود این، استرس می‌تواند سطح مطلوب حفاظت را در افراد خاص کاهش دهد، به‌ویژه اگر آنها دارای عوامل خطر دیگری مانند پیری یا چاقی باشند که واکنش آنها را نیز مختل می‌کند.
البته سوال مهم این است که آیا می‌توانیم از این یافته‌ها برای بهینه‌سازی واکنش بدن خود به واکسن‌ها استفاده کنیم؟ تاکنون، تعداد انگشت‌شماری از مطالعات مداخلات خاصی را بررسی کرده‌اند. در آزمایشی چشمگیر، پروفسور کاویتا ودهارا در دانشگاه ناتینگهام، درمان‌شناختی رفتاری (CBT) را برای مراقبان سالمندی که از همسر مبتلا به زوال عقل مراقبت می‌کنند، ارایه کرد. CBT در هشت جلسه هفتگی برگزار شد و شامل توصیه‌هایی در مورد بهترین راه‌های آرامش در طول دوره‌های استرس‌‌زا، همراه با تکنیک‌های جلوگیری از تفکر منفی و نشخوار فکری بود.
از کسانی که این درمان را دریافت می‌کردند، 50درصد شاهد افزایش چشمگیر آنتی‌بادی پس از واکسیناسیون آنفلوآنزا بودند، در مقایسه با فقط 7درصد از مراقبان که در جلسات درمانی شرکت نکرده بودند. ودهارا می‌گوید: «شدت تفاوت بین گروه‌ها واقعا شگفت‌آور بود.»
تأثیر سبک زندگی بر واکسن
همچنین چند آزمایش فواید «ذهن‌آگاهی»، «ورزش تای‌چی» و «نوشتن درمانی بیانگر» (که در آن افراد احساسات فروخورده و سرکوب‌شده خود را کوتاه می‌نویسند، بدون در نظر گرفتن علایم نگارشی یا سایر جنبه‌های فنی نوشتن) را در به حداکثر رساندن تأثیر واکسن‌ها بررسی کرده که نتایج امیدوار‌کننده بوده است. متأسفانه، جمع‌آوری بودجه کافی برای ایجاد پایگاه بزرگ شواهد دشوار است. با این‌حال، پروفسور دانیل دیویس، ایمونولوژیست، امیدوار است ادامه تحقیقات در طول همه‌گیری کووید-19سرنخ‌های بیشتری برای مداخلات در آینده ارایه دهد: «اطلاعات بسیاری در مورد نحوه واکنش افراد مختلف به این واکسن وجود خواهد داشت و ما ممکن است به درک بسیار عمیق‌تری از نحوه ارتباط آن با سبک زندگی آنان برسیم.»
هم‌اکنون، همه محققان توافق دارند که فواید بالقوه برای سیستم ایمنی باید انگیزه‌ای مضاعف برای تمرین برخی از مراقبت‌های عمومی از خود باشد. آنلیس مدیسون، روانشناس بالینی می‌گوید: «اگر کسی دچار اضطراب یا افسردگی است، اکنون زمانی عالی برای پیگیری مراقبت‌های روانی است.»
حداقل، سعی کنیم خواب و ورزش را در اولویت قرار دهیم و با دوستان و خانواده به‌صورت آنلاین تماس بگیریم؛ به‌طور خلاصه به سمت هر فعالیتی برویم که باعث افزایش سلامت و تندرستی ما در چند ماه آینده شود.
منبع: گاردین