هفت‌تپه؛ عبور از بحران، بازگشت آرامش

لیلامهداد- همه‌چیز آرام است؛ هفت‌تپه سروسامان گرفته. روزهای تب‌دار هفت‌تپه در گذشته جامانده تا این روزها 5هزار کارگر، آسودگی را تجربه کنند و دل ببندند به روزهای خوشی که از راه خواهند رسید. برگه تسویه‌حساب معوقات که به دست کارگران رسید، دل‌خوش کردند به اتفاقات خوب. هرچند هنوز واهمه داشتند از تکرار روزهایی که پشت‌سر گذاشته بودند، البته سرنوشت جور دیگری برایشان رقم خورد و دیگر خبری از معوقه نبود و ماه‌به‌ماه پرداختی‌ها نان سر سفره اهل و عیال‌ها شد. بیمه‌ها هم به وقت ثبت شدند تا مبادا کارگری واهمه روزهای بازنشستگی را به دل راه دهد. روزهای سخت گذشته و هفت‌تپه به فردا چشم دارد هرچند کارگران هم شکرگزار این آرامش‌اند و آستین همت بالا زده‌اند تا روزهای اوج شرکت را دوباره تکرار کنند. مردانی که هنوز دل قوی نکرده‌اند به دوام این آرامش؛ دل‌نگرانی از اینکه مبادا واگذاری قطعی نشود و دوباره روزهای سخت هفت‌تپه برایشان تکرار شود، شاید برای همین است دست به دعا برداشته‌اند تا سازمان خصوصی‌سازی هرچه سریع‌تر تعیین‌تکلیف‌شان کند و خبرها از واگذاری قطعی هفت‌تپه بگویند.هرچند دیدارشان با رئیس‌جمهور در 7اردیبهشت 1402 این امید را براشان زنده نگه داشته است. دیداری که رئیس‌جمهور روبه کارگران از رشد و پیشرفت هفت‌تپه گفته بود. پیشرفتی که به زعم رئیس‌جمهور ریشه در همت کارگران این شرکت دارد؛ «علی‌‎‎رغم چالش‌های سال‌های گذشته شرکت نیشکر هفت تپه با کمک کارگران روندی رو به رشد و پیشرفت دارد. این شرکت امروز علاوه بر بهبود وضعیت مدیریتی، در مدار تولید قرار گرفته و حجم تولیدات آن افزایش یافته است.» رئیس‌جمهور در این دیدار عنوان کرده بود؛«شرکت نیشکر هفت‌تپه زمینه و ظرفیت خوبی برای توسعه، ایجاد اشتغال و افزایش تولید دارد. با توجه به این مهم طرح‌های توسعه شرکت هفت‌تپه با هدف افزایش تولید و ایجاد اشتغال در منطقه پیگیری خواهند شد تا به رفع مشکلات بیکاری منطقه نیز کمک کند.»

به شرایط عادی که یک کارخانه باید داشته باشد، برگشته‌ایم. هر کسی سر کار خودش است و همه دل‌خوش‌اند به اینکه شرایط، عادی است و پیش می‌رود

ان‌شاءالله رکورد سال‌های اخیر را می‌شکنیم

«همه‌چیز آرام است.» «حسین» و 5هزار کارگر، کابوس موقات 6-5ماهه را پشت‌سر گذاشته‌اند تا امروز از آرامش بگویند. مردانی که غصه نان دارند و حالا در میانه آسایشی که نصیب‌شان شده، تصمیم بر مرور روزهای اوج هفت‌تپه گرفته‌اند: «اگر بچه‌ها همت کنند برج هفت، رکورد چندسال اخیر را می‌شکنیم.» مردانه پای روزهای خوش هفت‌تپه نشسته‌اند و حالا به وقت تعمیرات همه کار می‌کنند تا روزهای خوش از راه برسند: «در پروسه تعمیرات کارخانه هستیم تا برج هفت که برج، بهره‌برداری است.»

شیفت‌بندی کارشان را راحت‌تر کرده؛ عده‌ای مرد سر یک شیفت آماده می‌شوند تا کارها پیش بروند و به وقت خستگی، گروهی دیگر جایشان را پر می‌کنند تا مبادا کاری روی زمین باقی بماند: «8هزار و700 هکتار کشت کرده‌ایم. 3هزار و 700 هکتار داشتیم و 5هزار هکتار دیگر کشت کردیم و منتظریم تا کارخانه آماده شود.»

حرف از کار و کارخانه که به میان می‌آید، حس رضایت را می‌شود از تُن صدای «حسین» فهمید: «خدا را صدهزار مرتبه شکر، وضعیت خیلی بهتر از گذشته شده، خیلی زیاد.» «حسین» از قدیمی‌های هفت‌تپه است و روزهای خوش و ناخوشی‌اش را کنارش باقی مانده: «به شرایط عادی که یک کارخانه باید داشته باشد، برگشته‌ایم. هر کسی سر کار خودش است و همه دل‌خوش‌اند به اینکه شرایط عادی است و پیش می‌رود.»

 هنوز قطعی واگذار نشده

«استرس افتاده به جان‌مان. دردمان قطعی شدن واگذاری شرکت است تا نفس راحت بکشیم.» «حسین» و 5هزار مرد دیگر به وقت مدیریت «اسدبیگی»‌ها 6-5ماه حقوقی به خانه نبرده بودند؛ روزهای سختی که خشم بی‌نان خانه مردها را مجبور به تجمع و اعتراضات آن روزها کرد: «بعد از رفتن اسدبیگی‌ها 6-5 ماه معوقه داشتیم که خدا را شکر وصول شد. الحمدلله همه‌چیز خوب است.» سال‌های عمرشان را با هفت‌تپه گره زده‌اند تا زیر سایه کاری که دارند، خانه بی‌نان نماند: «یکسری مسائل کارگری مثل هر شرکت دیگری داریم اما دغدغه اصلی‌مان نیست. قرارداد جدید بند و تبصره‌ای دارد که حقیقتا قبول نداریم، البته مهم نیست، از طریق قانون و نماینده‌هایمان داریم حلش می‌کنیم.»

به بند و تبصره‌های قراردادشان اعتراض دارند، اما اولویت‌شان واگذاری قطعی هفت‌تپه است و بس: «خدا حفظ کند دکتر ناصری را پای هفت‌تپه ایستاده، هم از نظر مالی و هم از بُعد پیگیری مسائل.» بعد از مدت‌ها هنوز هفت‌تپه قطعی واگذار نشده تا کارگرها نفس راحت بکشند و چشم بدوزند به آینده: «هنوز وزارت صنعت و معدن، هفت‌تپه را از طریق سازمان خصوصی‌سازی به صنایع جانبی قطعی تحویل نداده است.» قطعی نشدن واگذاری، دلشوره انداخته به جان‌شان: «نمی‌دانیم، منتظرند به کس دیگری بسپارند یا نه! چیزهایی به گوش‌مان می‌رسد که برایمان خوب نیست. کاش زودتر قطعی شود و ما هم نفس راحت بکشیم.»

اینجا چند دسته کارگر دارند. به عنوان مثال کارگران فصلی را داریم که برای تجدید نشدن قراردادشان تجمع می‌کنند این مطالبه محدود به حدود 50 کارگر می‌شود در حالی که مطالبه همه کارکنان هفت‌تپه قطعی شدن واگذاری است

شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی کاربلد است

«رضایت نسبی به وضعیت وجود دارد.» «مجتبی» روزهای تب‌زده هفت‌تپه را به یاد دارد. روزگاری که معوقات بر دوش‌شان سنگینی می‌کرد و بیم بیکاری را هم داشتند: «حس بلاتکلیفی کارگران و معترضان به شرایط قبلی، هفت‌تپه را نگران کرده است.» «مجتبی» هم از واگذاری موقت دلشوره به جان دارد: «شرکت، موقت واگذار شده به شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی.» شرایط هفت‌تپه که مساعد نبود، تصمیم بر جابه‌جایی مدیریت گرفته شد: «در مرحله گذار هفت‌تپه به شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی واگذار شد تا تجربه گروه ملی فولاد تکرار نشود.» به گفته «مجتبی» گروه ملی فولاد تحویل قوه‌قضایی و بانک ملی شد اما هیچ‌کدام نتوانستند وضعیت شرکت را مطلوب کنند، برای همین هفت‌تپه از همان ابتدا، موقت به شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی سپرده شد.» «مجتبی» و همکارانش از این وضعیت رضایت دارند: «شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی این کاره است. 12طرح دیگر زیرمجموعه‌شان دارند هرچند بودجه و اعتبارات خوبی هم دارند.» واگذاری موقت، آرامش را به کارگران هفت‌تپه برگردانده، هرچند هرازگاهی تجمعی هم هست: «اینجا چند دسته کارگر دارند. به عنوان مثال کارگران فصلی را داریم که برای تجدید نشدن قراردادشان تجمع می‌کنند. این مطالبه محدود به حدود50 کارگر می‌شود در حالی که مطالبه همه کارکنان هفت‌تپه قطعی شدن واگذاری است.»

5هزار کارگر چشم‌انتظار تصمیم سازمان خصوصی‌سازی

از زمان واگذاری تا به امروز نه حقوقی به تعویق افتاده و نه مشکلی پیش آمده: «خدا را شکر پرداختی‌ها به‌روز است، در بیمه هم مشکلی نداریم.» «مجتبی» و همکارانش چشم‌انتظار اقدام سازمان خصوصی‌سازی‌اند تا به روند واگذاری سرعت ببخشد: «مانع قانونی وجود ندارد و روند اداری‌اش گویی طولانی و باعث شده این رویه تا به امروز به نتیجه نرسد.» «مجتبی» معتقد است شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی، هم به لحاظ اهلیت داشتن موجه است و هم سرمایه این کار را دارد: «شرکت تا همین امروز ثابت کرده کاربلد است و در رتبه مدیریت ثابت شده توانایی این را داشته، شرکت را دوباره احیا کند.» او ادامه می‌دهد: «شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی دولتی نیست و کاملا خصوصی است. تنها یک شرکت نیشکر کارون خوزستان است که دولتی است، دیگر شرکت دولتی نداریم.»

همه حقوق‌ها افزایشی بوده. برخی نیروها ارتقا هم داشتند. ما از اسفند 1401 افزایش حقوق‌ها را اعمال کردیم؛ قبل از افزایش حقوق دولت. حقوق اسفند پرسنل نسبت به بهمن‌ماه میانگین هر نفر 50درصد افزایش داشت. به این معنا که اگر فردی بهمن‌ماه 10میلیون حقوق داشت، اسفندماه 15میلیون دریافتی داشت، البته بعد از آن افزایش سالانه دولت را هم داشتیم که ارقام حقوق‌ها را بالا برد.

نه منتظر قیمت‌گذاری ماندیم و نه واگذاری کامل

هفت‌تپه روزگاری با خبرها و حاشیه‌هایش سرتیتر خبرها بود. دوره‌ای که به گفته مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان به «شهروند» شرکت هفت‌تپه هزینه امنیتی و اجتماعی در سطح شهر، استان و حتی کشور داشت: «هفت‌تپه تبدیل به خوراک اطلاعاتی شده بود برای شبکه‌های معاند بیرون از مرزها.» «علیرضا دورباشی‌زاده» ادامه می‌دهد: «جلسه‌ای در سطح اول مملکت برگزار شد و در نهایت هفت‌تپه به شکل پیمان‌مدیریت به شرکت توسعه نیشکر واگذار شد.» به اعتقاد «دورباشی‌زاده» دلیل این انتخاب سنخیت توسعه نیشکر با این کار بود: «در این واگذاری یکسری چارچوب‌ها هم مشخص شد؛ از قیمت‌گذاری تا مشخص شدن بدهی‌ها.»

شرکت توسعه نیشکر، هلدینگی است که هفت زیرمجموعه به خود می‌بیند. به گفته «دورباشی‌زاده» شرکت توسعه نیشکر نگاهی به پیمان‌مدیریتی نداشته و از همان ابتدا ورود کامل داشته است: «ما به شرکت هفت‌تپه به عنوان شرکت هشتم نگاه کردیم. درواقع نه منتظر قیمت‌گذاری ماندیم و نه واگذاری کامل.» سروسامان دادن هفت‌تپه برای شرکت توسعه نیشکر به مثابه جراحی بزرگی بود که هزینه هنگفتی هم روی دست شرکت توسعه نیشکر گذاشت: «افراد متخصص مامور شدند. معوقات را پرداخت کردیم. درواقع خیلی از مشکلات هفت‌تپه را با هزینه‌های هنگفتی را که از طرف توسعه نیشکر تامین می‌شد، از سر راه برداشتیم.»

ترمیم حقوق‌ها و یکسان‌سازی حقوق‌های هفت‌تپه با توسعه نیشکر

«جراحی بزرگی در حقوق و دستمزد پرسنل هفت‌تپه داشتیم.» مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان ادامه می‌دهد: «اواخر 1401 ساختار سازمانی هفت‌تپه را سروسامان دادیم. هفت‌تپه 6هزار نیرو دارد که از منظر کارکرد، مشابه شرکت توسعه نیشکر است اما به لحاظ پراکندگی و بهره‌وری کاری، خیلی متفاوت است. ساختار سازمانی هفت‌تپه به کمک منابع انسانی اصلاح و اجرایی شد و به تایید اداره کار رسید. برگزاری انتخابات نماینده کارگری در هفت‌تپه یکی دیگر از کارهایی بود که به سرانجام رسید.» «دورباشی‌زاده» از ترمیم حقوق‌ها و یکسان‌سازی حقوق هفت‌تپه با نیروی کار توسعه نیشکر خبر می‌دهد: «این پروسه خیلی سنگین بود. مشاور تایم یک‌ساله داده بود اما به لطف خدا و تلاش شبانه‌روزی امور مالی این کار به سرانجام رسید.» مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان از رضایت 90 تا95 درصدی پرسنل هفت‌تپه خرسند است: «همه حقوق‌ها افزایشی بوده. برخی نیروها ارتقا هم داشتند. ما از اسفند 1401 افزایش حقوق‌ها را اعمال کردیم؛ قبل از افزایش حقوق دولت. حقوق اسفند پرسنل نسبت به بهمن‌ماه میانگین هر نفر 50درصد افزایش داشت. به این معنا که اگر فردی بهمن‌ماه 10میلیون حقوق داشت، اسفندماه 15میلیون دریافتی داشت، البته بعد از آن افزایش سالانه دولت را هم داشتیم که ارقام حقوق‌ها را بالا برد.» «دورباشی‌زاده» ادامه می‌دهد: «پرداخت‌های مستمر و غیرحقوقی را به رسم توسعه نیشکر در هفت‌تپه هم داشتیم. قابل ذکر است که تمامی این اتفاقات با هزینه‌کرد شرکت توسعه نیشکر به سرانجام رسیده است.»

در بخش صنعت، اورهال خوبی داشتیم. در بخش کشاورزی کانال‌های آبیاری و مزارع که تا حد نابودی پیش رفته بودند، احیا شدند. درخواست پروانه بهره‌برداری از کارخانه ذغال‌سازی را دادیم که هفته پیش پروانه بهره‌برداری‌اش صادر شد. در حوزه خوراک دام هم به همین شکل اقدام کرده‌ایم. به دنبال بهره‌برداری از کارخانه الکل هم هستیم. مکاتبات انجام شده و مدارک را هم ارائه داده‌ایم. وزارت صنعت و معدن، محیط‌‌زیست و سازمان غذاودارو تایید کرده‌اند تا ان‌شاءالله پروانه بهره‌برداری کارخانه صادر شود.

پیش‌بینی‌ها برای سال آینده رسیدن به سوددهی است

«همه این اقدامات کافی نبود، ما باید به تولید هم توجه می‌کردیم.» مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان از 20هزار تن تولید شکر در سال گذشته می‌گوید: «امسال این تولید به 28هزار تن افزایش پیدا کرده است. اواخر مهرماه که زمان بهره‌برداری است، پیش‌بینی‌ ما 800-700 هزار تن نیشکر است که از این مقدار 80-70 تن شکر تولید می‌کنیم تا هفت‌تپه به دوران اوجش برگردد و به نقطه سربه‌سر نزدیک شود. هرچند پیش‌بینی‌ها برای سال آینده رسیدن به سوددهی است.»

«دورباشی‌زاده» ادامه می‌دهد: «در بخش صنعت، اورهال خوبی داشتیم. در بخش کشاورزی کانال‌های آبیاری و مزارع که تا حد نابودی پیش رفته بودند، احیا شدند. با کارگران فصلی دوباره قرارداد بستیم و از حوزه کشاورزی خواستیم هرکجا امکان دارد ماشین‌آلات را کم کنند، از این نیروها بهره ببرند تا این افراد بیکار نشوند. البته در زمینه حقوق هم همسان‌سازی را برای این کارگران انجام دادیم. درخواست پروانه بهره‌برداری از کارخانه ذغال‌سازی را دادیم که هفته پیش پروانه بهره‌برداری‌اش صادر شد. در حوزه خوراک دام هم به همین شکل اقدام کرده‌ایم. به دنبال بهره‌برداری از کارخانه الکل هم هستیم. مکاتبات انجام شده و مدارک را هم ارائه داده‌ایم. وزارت صنعت و معدن، محیط‌زیست و سازمان غذاودارو تایید کرده‌اند تا ان‌شاءالله پروانه بهره‌برداری کارخانه صادر شود. این شروع کار است، کارهای بسیاری برای انجام دادن هنوز داریم.»

پروسه مالکیت به قیمت‌گذاری رسیده

«بانک‌های ملی و صادرات، سهامداران شرکت توسعه نیشکر هستند. در بحث مالکیت، سازمان گسترش به بانک‌های سهامدار توسعه نیشکر ابلاغ کرده تا درخصوص مالکیت شرکت هفت‌تپه اقدام شود. این مسئله باید پروسه قیمت‌گذاری را پشت‌سر بگذارد. کارشناس رسمی دادگستری در حال قیمت‌گذاری است تا بانک‌های سهامدار متوجه شوند چه سرمایه‌ای دست‌شان است.» «دورباشی‌زاده» ادامه می‌دهد: «اجازه بدهید درخصوص مبلغی که برای احیای هفت‌تپه صرف شده چیزی نگویم. فقط بدانید که تمام زیرساخت‌های شرکت نابود شده بود.» به گفته مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر خوزستان، هفت‌تپه 12هزار هکتار زمین کشاورزی دارد: «این زمین‌ها پراکندگی دارند به‌واسطه جغرافیایشان، البته میراث فرهنگی حساسیت‌هایی به این منطقه دارد بنابراین هرجایی امکان تصحیح و یکنواخت کردن زمین‌ها را نداریم با این وجود این زمین‌ها همگی احیا شده‌اند.»

مدیریت شرکتی به بزرگی نیشکر هفت‌تپه برای برنده‌های مزایده آسان نبود. کارگران به تعویق حقوق‌شان اعتراض داشتند و در میانه همین اعتراضات بود که خبرها از فرار شریک اسدبیگی گفتند. اعتراضات همچنان ادامه‌دار بودند و تنها گاهی شدت‌وحدت پیدا می‌کردند. هرچند در برهه‌ای وضعیت اقتصادی کارگران هفت‌تپه به بن‌بست رسید که دیگر نانوایی‌ها هم از دادن نسیه عذرخواهی کردند. در سال 99 و بحبوحه کرونا خبرها از محاکمه مالک شرکت در دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی گفتند.

محاکمه مالک شرکت در دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی؛ سال 99

به وقت سال 1338 چهارده‌ کیلومتر دورتر از شوش و 10کیلومتر مانده به چغازنبیل پا گرفت تا به سال 1354 با تایید مجلس و با چهارمیلیارد ریال، صاحب اساسنامه و مکلف به واگذاری 99درصد سهامش شد. اگرچه 3سال بعد سرنوشتش به دولتی شدن گره خورد تا اداره شرکت به وزارت صنعت سپرده شود. تقویم که به دهه 80 رسید خبرها از فرسودگی خطوط تولید، زیان‌ده بودن و بدهی‌هایی که روی هم تلنبار شده بودند، گفتند تا به سال 86 شرکت مشمول خصوصی‌سازی شد. البته هفت‌تپه فرازونشیب بسیار به خود دید تا اینکه در سال 1391 دولت وقت، بازسازی و نوسازی کارخانه را در دستور کارش قرار داد و بالاخره شرکت توانست اردیبهشت 1393 نامش را میان شرکت‌های بزرگ جای بدهد. قرار بر خصوصی شدن نیشکر هفت‌تپه شد تا شرکت به مزایده گذاشته شود. برنده این مزایده اسدبیگی‌ها بودند که تنها 290میلیارد تومان پرداخت کردند، البته شرکت تسهیلات 10میلیارد تومانی هم داشت. مدیریت شرکتی به بزرگی نیشکر هفت‌تپه برای برنده‌های مزایده آسان نبود. کارگران به تعویق حقوق‌شان اعتراض داشتند و در میانه همین اعتراضات بود که خبرها از فرار شریک اسدبیگی گفتند. اعتراضات همچنان ادامه‌دار بودند و تنها گاهی شدت‌وحدت پیدا می‌کردند. هرچند در برهه‌ای وضعیت اقتصادی کارگران هفت‌تپه به بن‌بست رسید که دیگر نانوایی‌ها هم از دادن نسیه عذرخواهی کردند. در سال 99 و بحبوحه کرونا خبرها از محاکمه مالک شرکت در دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی گفتند.

ارجاع دادخواست ابطال واگذاری پرفساد شرکت هفت‌تپه

کار به جایی رسید که نمایندگان وقت، تصمیم گرفتند پای کار بیایند. دیوان محاسبات هم سنگ تمام گذاشت و پیگیر ماجرا شد. کمیسیون اصل 90 هم به میدان آمد تا پیگیر اجرای خلع‌ید و حقوق بیت‌المال شود. کمیسیون اصل 90 همت کرده بود تا حق کارگران هفت‌تپه تضییع نشود، بالاخره ماجرای شرکت نیشکر هفت‌تپه به هیأت‌ داوری رسید برای خلع‌ید کارفرما. هیأت داوری رأی به عدم خلع‌ید داد. قوه‌قضاییه به رأی هیأت داوری ورود کرد، البته قوه‌قضاییه از ورود دستگاه‌های مختلف نظارتی همچون دیوان محاسبات و سازمان بازرسی گفت. خبر خوش قوه‌قضاییه ارجاع دادخواست ابطال واگذاری پرفساد شرکت هفت‌تپه به دادگاه ویژه حقوق رسیدگی به پرونده‌های مسئله‌دار خصوصی‌سازی بود. بالاخره رأی صادره از بازگشت هفت‌تپه به دولت گفت. هرچند بالاخره تصمیم‌ها بر آن شد تا در دوره گذار، شرکت نیشکر هفت‌تپه به شرکت توسعه نیشکر خوزستان و صنایع جانبی واگذار شود، البته موقت.