[شهروند] این روزها فیلم «فسیل» ساخته کریم امینی در آستانه رکورد فروش ٢١٠میلیارد تومانی است. این موفقیت باعث طرح صحبت‌های زیادی در فضای رسانه‌ای کشور شده و این سوال را پیش آورده که از بهار امسال می‌توان به‌عنوان پرفروش‌ترین بهار سینمای چهار دهه اخیر ایران و از این فیلم نیز به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ این سینما نام برد؟ و آیا واقعا آمارها راست می‌گویند؟
در هفته‌های اخیر «فسیل» همچنان پرفروش‌ترین فیلم روی پرده است و به‌سرعت از مرز تاریخ‌ساز ٢٠٠میلیارد تومان نیز عبور کرده و در حال حاضر در حدود ٢١٠میلیارد فروخته است. این فیلم از چهار روز قبل از آغاز سال جدید که روی پرده آمده، تاکنون ٤میلیون‌و٧٩٠هزارو٤٤٣نفر را پای گیشه‌ها کشانده و از این نظر فاصله بعیدی با دیگر فیلم‌های روی پرده دارد. (اگرچه موقعیت آن را در جدول پربیننده‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران باید به بررسی نشست!)
دومین فیلم روی پرده «شهر هرت» است. فیلمی دیگر از کریم امینی -کارگردان فیلم «فسیل»- که در حال حاضر حدود ٢٤میلیارد فروخته و از هفدهم خرداد که روی پرده آمده، ٥٨٢هزارو٧٠٨ نفر را پای گیشه کشانده. آماری قابل قبول در قیاس با «سه‌کام حبس» سامان سالور که در مدت نزدیک به سه ماهی که از ٢٨فروردین روی پرده بوده، ٣٦٥هزارو١٥٤ بلیت و حدود ١٨میلیارد تومان فروخته است.
«آهنگ دونفره» ساخته آرزو ارزانش با ١٦میلیارد، «غریب» محمدحسین لطیفی با حدود ده‌ونیم میلیارد، «کت چرمی» حسین میرزامحمدی با حدود ١٠میلیارد، «عروسی مردم» ساخته مجید توکلی با فروش نزدیک به ٥میلیارد، «مصلحت» حسین دارابی و «دسته دختران» منیر قیدی هر دو با حدود ٤میلیارد و ٣٠٠میلیون تومان، «باباسبیلو» ساخته ادوین خاچیکیان با ٤میلیارد و «یقه‌سفیدها» ساخته شهرام مسلخی با ٢میلیارد دیگر فیلم‌های روی پرده از ابتدای سال تاکنون بوده‌اند. «نگهبان شب» رضا میرکریمی، «تصور» علی بهراد، «معجزه عشق» محمدرضا ممتاز و «فصل ماهی سفید» ساخته قربان نجفی نیز حدود یک‌میلیارد یا کمتر فروخته‌اند.
خلاصه اینکه از ابتدای سال تاکنون ٧میلیون‌و٤٩٥هزارو١٠٨نفر بلیت ورود به سینما خریده‌اند و فروش کل سینمای ایران در این مدت ٣٢٦میلیارد تومان بوده که یکی از بهترین بهارهای سینمای ایران از نظر فروش بلیت بوده. اما آیا با توجه به فاکتورهایی مانند محاسبه فروش بر پایه تورم و تعداد بینندگان و فاکتورهایی از این دست، بهار امسال واقعا بهترین بهار سینمای ایران بوده؟!
پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ
«فسیل» با بازی بهرام افشاری، هادی کاظمی، ایمان صفا و الناز حبیبی با فروشی که در صد و چند روز اخیر داشته، با فاصله بعیدی از فیلم‌های بعدی در جایگاه نخست جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران ایستاده است. فروش ٧٧میلیارد تومانی فیلم دوم جدول، «انفرادی» سیدمسعود اطیابی با بازی مهدی هاشمی، رضا عطاران، احمد مهرانفر و شقایق دهقان به بهترین وجهی این فاصله بعید را نشان می‌دهد. در جایگاه سوم نیز «دینامیت» ٥٨میلیاردی مسعود اطیابی با بازی احمد مهرانفر، پژمان جمشیدی، محسن کیایی و نازنین بیاتی قرار دارد. این سه فیلم در دو سال اخیر اکران شده‌اند.
«بخارست» سیدمسعود اطبایی با بازی حسین یاری، پژمان جمشیدی، امیرحسین آرمان و غزال نظر با فروش ٥٤میلیارد و «سگ‌بند» به کارگردانی مهران احمدی و بازی امیر جعفری، بهرام افشاری، بهاره کیان‌افشار و زنده‌یاد سیروس گرجستانی نیز با فروش ٤٢میلیارد و ٢٠٠میلیون فیلم‌های چهارم و پنجم جدول هستند. این دو فیلم نیز در سال١٤٠١ اکران شده‌اند. «گشت ارشاد ۳» به کارگردانی سعید سهیلی و بازی پولاد کیمیایی، ساعد سهیلی و امیر جعفری که در سال۱۴۰۰ اکران شد، با فروش ٤٢میلیارد در رتبه ششم این جدول است. «مطرب» مصطفی کیایی با بازی پرویز پرستویی، محسن کیایی، مهران احمدی و الناز شاکردوست نیز ٣٨میلیارد فروخته و در رتبه هفتم قرار دارد. فروشی تقریبا نزدیک با «هزارپا»ی ابوالحسن داوودی و بازی رضا عطاران، جواد عزتی، سارا بهرامی و مهران احمدی که به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال۱۳۹۷، قدیمی‌ترین فیلم این فهرست است. رتبه‌های نهم و دهم جدول در این میان به دو فیلم اجتماعی رسیده است. در رتبه نهم «ملاقات خصوصی» امید شمس با بازی هوتن شکیبا، پریناز ایزدیار و ریما رامین‌فر با فروشی حدود ٣٣میلیارد ایستاده و در رتبه دهم نیز «متری شیش‌ونیم» سعید روستایی با بازی پیمان معادی، نوید محمدزاده و پریناز ایزدیار قرار دارد که حدود ٢٨میلیارد تومان فروخته است.
جدول همیشه جدید
نگاهی به جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای جهان حکایت از مسائلی می‌کند که برای سینمای ما می‌تواند عجیب باشد. از جمله اینکه فیلمی مانند «تایتانیک» بعد از گذشت ٢٦سال از زمان ساخت هنوز جزو چهار فیلم پرفروش تاریخ سینماست. یا در جدول ١٠ فیلم پرفروش سینما، فیلمی مانند «انتقام‌جویان» نیز هست که ١٢سال پیش ساخته شده است.
در سینمای ایران اما تقریبا همه ساله جدول فیلم‌های پرفروش تاریخ سینما دچار تغییر می‌شود که به دلیل تورم قابل توجه در تمام این سال‌ها و افزایش همه‌ساله بلیت سینماهاست. به این دلیل نیز هست که در جمع ١٠فیلم پرفروش سینمای ایران، قدیمی‌ترین فیلمی که می‌توان یافت، فیلم‌های «مطرب» و «هزارپا» هستند که تنها سه سال پیش اکران شده‌اند.
مروری گذرا بر فهرست فیلم‌های پرفروش تاریخ سینمای ایران، تورم حاکم بر این سینما را به‌خوبی نشان می‌دهد و این واقعیت را نیز پیش چشم می‌آورد که همین «فسیل» نیز به‌رغم فاصله نجومی‌اش با دومین فیلم جدول تا چند سال دیگر از اریکه پایین خواهد آمد. چنانچه می‌بینیم دو سال پیش پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ما «دینامیت» سیدمسعود اطیابی بود که تنها ٥٨میلیارد تومان فروخته بود. پیش از آن نیز این عنوان در اختیار «مطرب» محسن کیایی با فروش ٣٨میلیارد تومان بود. فروش پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران در سال‌های قبل‌تر، در نگاهی از امروز، از این نیز عجیب‌تر جلوه می‌کند. چنانچه در سال٩٧ این عنوان در اختیار «نهنگ عنبر ٢» سامان مقدم با فروش ٢٠میلیارد بود و سال پیش‌تر نیز در اختیار «من سالوادور نیستم» منوچهر هادی با فروش ١٦میلیارد بود. پیش‌تر نیز، یعنی درست هشت سال پیش «شهر موش‌ها ٢» با فروش تنها ٨میلیارد تومان عنوان پرفروش‌ترین فیلم را در مقطعی به خود اختصاص داده بود. عنوانی که حالا با گذشت تنها هشت سال به «فسیل» با فروشی ٢١٠میلیاردی رسیده است.
فیلم‌های پرفروش با در نظر گرفتن نرخ تورم
این فهرست نشان می دهد اگر فاکتورهای دیگری مدنظر قرار گیرد، جدول ١٠ فیلم پرفروش تمام تاریخ سینمای ایران به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد. یکی از این فاکتورها محاسبه نرخ تورم در این سال‌هاست. در واقع فارغ از «فسیل» که با در نظر گرفتن شاخص تورم نیز در صدر جدول قرار می‌گیرد، بقیه فیلم‌های جدول پرفروش‌ها با محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده -که هر سال از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود- تغییراتی اساسی خواهند داشت. در این صورت بعد از «فسیل»، «اخراجی‌ها ۲» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی که در سال١٣٨٨ روی پرده آمده و ٨میلیارد تومان فروخته بود، امروز با فروشی معادل بیش از ١١٧میلیارد تومان در جایگاه دوم پرفروش‌ترین فیلم‌ها قرار می‌گرفت. «هزارپا» نیز امروز می‌توانست فروش ١١٦میلیارد تومانی داشته باشد و در جایگاه چهارم نیز «نهنگ عنبر ۲» با فروشی معادل ۸۳٫۷میلیارد تومان را شاهد می‌بودیم.با محاسبه نرخ تورم و شاخص قیمت مصرف‌کننده، در جایگاه‌های بعدی نیز می‌توانستیم شاهد حضور فیلم‌های «مطرب» با فروش معادل ۸۲٫۹میلیارد، «آینه بغل» منوچهر هادی با فروشی معادل ۸۱٫۷میلیارد، «گشت ارشاد ۲» با فروش معادل ۷۸٫۹میلیارد، «من سالوادور نیستم» با فروش معادل ۷۴٫۱میلیارد، «خوب، بد، جلف» با فروش معادل ۷۱٫۳میلیارد و «محمد رسول‌الله» با فروش معادل ۶۹٫۹میلیارد تومان باشیم.
پربیننده‌ترین فیلم‌ها
در ابتدای نوشته گفته شد که فیلم «فسیل» با حضور ٤میلیون و ٧٩٠هزار بیننده حدود ٢١٠میلیارد تومان فروخته است. آماری که اگر تعداد بینندگان فیلم‌ها را مدنظر قرار دهیم، این فیلم را که فاصله بعیدی با فیلم دوم جدول دارد، از صدر جدول دور کرده و در رتبه دوم قرار می‌دهد.
از این نظر پربیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران «اخراجی‌ها ٢» است که در زمان خود توانست ۵میلیون‌و۳۲۸هزار نفر را پای گیشه‌ها بکشد. «فسیل» هم در رتبه دوم قرار دارد و در جایگاه سوم نیز «افعی» زنده‌یاد محمدرضا اعلامی با ٤میلیون‌و٥١٧هزارو٦٤٣بیننده قرار دارد. چهارمین فیلم جدول پربیننده‌ترین فیلم‌ها نیز «آدم‌برفی» داود میرباقری با ٤میلیون‌و٤٧٣هزارو٢٧٧بیننده است. «عروس» بهروز افخمی با ٤میلیون‌و٤٢٣هزارو٥٣٨بیننده، «خواستگاری» مهدی فخیم‌زاده با ٤میلیون‌و٣٤٠ هزارو١٩٣بیننده، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» با چهارمیلیون‌و٣٠١هزار بیننده، «کانی مانگا»ی زنده‌یاد سیف‌الله داد با ٣میلیون‌و٥٠٣هزارو٩٠٨بیننده و «عقاب‌ها» ساخته زنده‌یاد ساموئل خاچیکیان با ٣میلیون‌و٢٤٥هزارو٨٥٩بیننده نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
معیار فروش فیلم‌ها
به گفته شاهپور عظیمی، منتقد، مترجم و مدرس، «اساسا می‌توان گفت که معادلات فروش در سینمای ایران بر پایه هیچ مولفه خاصی استوار نیست! ما در سینما فیلم‌های بسیار خوبی داریم که اصلا فروش نمی‌کنند، در مقابل فیلم‌های بسیار بدی هم داریم که فروش بالایی دارند. زمان تولید، اتفاق‌های اجتماعی پیش و پس از نمایش یک فیلم و مولفه‌های دیگری که شاید مختص جامعه ما باشند، روی فروش تاثیرگذار هستند.»
مصطفی قاسمیان، منتقد، هم می‌گوید که «فیلم‌های گیشه‌ای معمولا از نظر ساختار و محتوا، فیلم‌های ویژه‌ای نیستند و درام قابل توجهی هم ندارند. این البته مختص سینمای ایران نیست و در سینمای خارج از ایران هم این اتفاق مشابه سینمای ایران روی می‌دهد. به عنوان مثال برخی از آثار سری مارول مانند «انتقام‌جویان» از نظر ساخت قابل مقایسه با آثار خوب فیلمسازانی مانند مارتین اسکورسیزی نیستند، اما باید دانست برای ساخت فیلم خوب ابتدا باید صنعت سینما وجود داشته باشد و همین هم اهمیت فیلم‌های پرفروش را بیشتر می‌کند.»